عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: اعتقاد بر این است که خداوند به صورت فطری نیروهایی را درون انسان قرار داده است که قوه عقلی، انگیزشی و گرایشی او را از جهان مادی فراتر می‌برد و به جهان غیب می‌رساند. در هر کدام نیز مشخص است که چند نیرو وجود دارد که در تعامل با نیروهای بیرونی، نیاز دستیابی به شناخت نسبت به دین، هدف و معنا را ایجاد می‌کنند. وقتی نیروهای بیرونی در این زمینه توانمند نیست هر چه دین به ذهن فرد ورود کند ولی در نهایت اتفاق خاصی نمی‌افتد؛ ممکن است فرد حافظ قرآن باشد ولی از افسردگی رنج ببرد، فردی معتقد به نظر برسد ولی با یک شبهه عقایدش برعکس شود.
به گزارش روابط عمومی پژوهشکده زن و خانواده، نخستین پیش‌نشست همایش بین‌المللی «خانواده مقاوم چالش‌های اخلاقی در جهان متحول» با موضوع "رویکرد مقاومتی به نظام تعلیم و تربیت و خانواده" با حضور اعضای هیأت علمی این پژوهشکده و جمعی از اساتید و کارشناسان حوزوی در پژوهشگاه حوزه و دانشگاه برگزار شد.
در این نشست، چهار نفر از اساتید به ارائه دیدگاههای خود در موضوع "رویکرد مقامتی به نظام تعلیم و تربیت" پرداختند.
حجت الاسلام و المسلمین محمدرضا زیبایی‌نژاد، رئیس پژوهشکده زن و خانواده، "ضرورت و ابعاد بحث از رویکرد مقاومتی به نظام تعلیم و تربیت"؛ حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمود نوذری ، عضو هیات علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، "کارآمدسازی مدرسه در راستای تحولات عصری: چالشها و راهکارها"؛ حجت الاسلام و المسلمین دکتر مسعود اسماعیلی، عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، "فلسفه فرهنگ مقاومتی"؛ و حجت الاسلام و المسلمین دکتر عباس آینه چی، عضو هیات علمی پژوهشکده زن و خانواده، موضوع "درونی‌سازی ارزش‌ها در نظام تعلیم و تربیت و خانواده" را مورد بحث و بررسی قرار دادند.
برای مطالعه گزارش بخش اول این پیش نشست کلیک فرمائید
حجت‌الاسلام محمود نوذری عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به عنوان دومین سخنران این پیش نشست، موضوع "کارآمدسازی مدرسه در راستای تحولات عصری: چالشها و راهکارها" را مورد بحث قرار داد و با اشاره به اینکه "اصلاحات فرهنگی و تربیتی نیازمند به‌روزرسانی روش‌هاست"، گفت: البته نباید نسبت به شرایط تربیتی موجود در کشور نگاهی ناامیدانه داشت چرا که طی 40 سال گذشته ظرفیت‌هایی برا مقاومت در این زمینه ایجاد شده است گرچه متأسفانه این ظرفیت‌ها انباشته و مکتوب نشده‌اند.
وی ادامه داد: 17 نهاد بر پایه توسعه تربیت دینی بعد از انقلاب در کشور ایجاد شده است که در راستای نهادینه کردن تربیت اسلامی در بخش‌های مختلفی مانند دانشگاه‌ها، مدارس و ... همواره فعالیت دارند و نیاز است امیدوارانه به بررسی نقاط ضعف و قوت تصمیمات، سیاستگذاری‌ها و فعالیت نهادهای تربیتی کشور بپردازیم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تصریح کرد: تمرکز بر مسئله «کارآمدسازی مدارس در راستای تحولات عصری، راهکارها و چالشها» می‌تواند با توجه به تحولات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی، راه حل دستیابی به نظام هوشمند کارآمد و پویا را نشان دهد، نظامی که بتواند دائماً خود را بازسازی کند و به نیازهای تربیتی امروز پاسخ دهد.
*تلاش برای اصلاح تربیتی- فرهنگی مدارس سابقه‌ای 170 ساله دارد
حجت‌الاسلام نوذری اذعان کرد: مدرسه، سابقه ای حدود 170 ساله در ایران دارد و در این مدت دائماً متفکران و دانشمندان در عرصه نظر و عمل برای حل مشکلات فرهنگی و تربیتی آن تلاش کرده‌اند. مدرسه در سطح اندیشه، ساختار و سبک زندگی از غرب تأسی می‌کند و باورها و ایمان را ضعیف می‌کند که باید برای حل آن تصمیمی کاربردی در پیش گرفت.
وی عنوان کرد: در فرایند بررسی 170 ساله‌ای که برای اصلاح تربیتی فرهنگی مدارس صورت گرفته است، ایده جایگزین نیز وجود دارد که مشکل را اساسی درمان می‌کند. عنوان این ایده «مدرسه فطرت- ایمان محور» است و به سمت تحقق نیز حرکت کرده است. تا کنون هفت جلد کتاب در خصوص آن به چاپ رسیده است و در سال آینده نیز چند جلد دیگر به آن افزوده می‌شود و به این ترتیب ورود به جامعه علمی در این راستا گسترده‌تر صورت می‌گیرد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه مطرح کرد: به دنبال وجود انواع دیدگاه‌ها، انواع مدارس وجود دارند؛ حتی ذیل یک رویکرد نیز می‌تواند چند نوع دیدگاه مختلف وجود داشته باشد. به عنوان مثال مدرسه ایمانی، توسعه‌گرا، والدروف و ... از نمونه‌های متعدد مدارس هستند.
وی تشریح کرد: در ابتدا واقعیتِ مدرسه به ایران تحمیل شد. کشور با شرایطی رو به رو بود که نظام تربیتی‌اش پاسخگو نبود و به مرور مردم و روشنفکران به این نتیجه رسیدند که حتما باید مدرسه‌ها ایجاد شوند. البته در آن زمان حدود 20 سال مقاومت صورت گرفت و آتش زدند ولی از یک جا به بعد علمای بزرگ موافقت کردند. تعریفی که از مدرسه در آن زمان بیان شد تعریف ماهیت مدرسه نبود و تعریف کارکردی از مدرسه داشتند و نه محتوایی؛ می‌گفتند مدرسه نیاز است تا کشور از مواهب تمدنی، علم و فناوری غرب برخوردار شود و مشکلش این است که موجب تضعیف باورهای ارزشی و دینی می‌شود و شروع به تفکر در این باره کردند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه افزود: با مرور زمان و انجام بررسی‌های متعدد جوامع اسلامی به این نتیجه رسیدند که برای حل معضل غربزدگی مدارس باید مدیریت مدرسه را به دست گرفت یعنی در تعیین اجزا مدرسه نقش تصمیم‌گیرنده را ایفا کرد. مدارس در کشورهای اسلامی با این راهبرد شروع به کار کردند. هفت سال قبل از انقلاب این ایده کامل‌تر شد، یعنی به این نتیجه رسیدند که اگر مدیریت مدرسه هم در اختیار جامعه اسلامی باشد ولی بدون دانش تربیتی امکان ندارد که مدرسه را اسلامی کرد.
* سه رکن نظام تربیتی پویا
حجت‌الاسلام نوذری مطرح کرد: کسانی که موافق تولید علم تربیتی در جامعه اسلامی بودند به دو دسته تقسیم شدند. نخست گروهی که فعالیتشان خیانت به این ایده بود یعنی قرآن، فقه، روایت و تفسیر را به جای علم تربیتی ناظر به نهاد قرار دادند و مفهوم علم تربیتی را اشتباه گرفتند. دوم گروهی که فهمیدند این موارد مورد نظر نیست و تلاش کردند علم تربیتی بر مبنای واقعی خود تولید کنند.
وی تصریح کرد: دستیابی به نظام تربیتی پویا ضروری است، این نظام تربیتی پویا مبتنی بر سه رکن است: تبیین دقیق از فرد و جامعه آرمانی؛ نظام تربیتی اندیشه یعنی نهاد علمی؛ تأسیس مدرسه متناسب با اهداف.
در علوم تربیتی یک نظریه وجود ندارد بلکه سلسله مراتبی از نظریات وجود دارد که از یک فرض فلسفی- دینی شروع می‌شود و از آن مبانی فلسفه تعلیم و تربیت استنباط می‌شود تا اینکه به طیف‌های نظریه حوزه روانشناسی و جامعه‌شناسی علوم تجربی می‌رسد. نخستین کانال ورود به مدرسه حوزه نظریه برنامه درسی است که این نظریه مقدمه‌ای است برای الگوسازی.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه بیان کرد: الگوسازی در زمینه تعلیم و خانواده با هم فرق زیادی ندارند و کلیات مشابه دارند. نظریه از یکسری مفاهیم دارای ارتباط منطقی تشکیل می‌شود. مفاهیم تربیتی در حوزه نظری برنامه درسی بحث می‌شود. اگر مفاهیم در این مرحله تعریف نشود اتفاقی رخ می‌دهد که اکنون با آن دست به گریبان هستید یعنی روش‌های تربیتی متناسب با جامعه شکل‌گیری و اجرا نمی‌شود. محتوا و ارزشیابی باید متناسب با اهداف مورد نظر تعریف شوند.
*روش شناسی تولید علم تربیتی زمینه ورود به حوزه معرفت تجربی است
حجت‌الاسلام نوذری مطرح کرد: 11 عنصر در حوزه فضای مدرسه وجود دارد که معلمان و مدیران درباره آن تصمیم‌گیری می‌کنند، در مرحله نخست این مفاهیم باید مبتنی بر انسان‌شناسی تعریف شوند. به عنوان مثال در تولید کتاب هدیه آسمانی رویکرد شناختی مورد نظر است در حالیکه این رویکرد در تألیف این کتاب اصلا جواب نمی‌دهد. کتاب بعدی که در دست نگارش قرار داده‌ایم پیرامون همین مسئله است. طبق هیچ منطق علمی آنچه که درباره هدیه آسمانی نوشته شده است را نمی‌توان توجیه کرد، درس معارف نیز با مشکلاتی مواجه است.
وی ادامه داد: بعد از مراحل ذکر شده ورود به الگوسازی رخ می‌دهد. در این نقطه یکسری دانش‌هایی وجود دارد که مرحله پایینی از مرحله بالایی زاده می‌شود و نخ ریسمانی دارد. در جامعه غرب چند اصل به عنوان نخ ریسمان اساسی است مانند «فردگرایی»، «انسان‌گرایی» و «توهم انسان‌خدایی» ولی در جامعه اسلامی «توحید» نخ ریسمان است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اذعان کرد: در میدان بازی تربیتی همیشه یک طرف غرب و فرهنگ غربی قرار دارد، طرف دیگر فرهنگ غربی هم برنامه ها، اسلامی ایران و ظرفیت‌ها و امکانات موجود در کشور اسلامی است؛ در این شرایط نقطه اهرمی که باید گذاشته شود برمی‌گردد به یک نظریه انسان‌کنش‌شناسانه تربیتی. نظریه انسان‌کنش‌شناسانه تربیتی توضیح می‌دهد که عوامل بیرونی و درونی چگونه فرد و ویژگی‌هایش را برای یک پدیده اجتماعی مهیا می‌سازد. این موارد که انجام شود ما را به سمت روش شناسی تولید علم تربیتی سوق می‌دهد و از آنجا زمینه برای ورود به حوزه معرفت تجربی زمینه فراهم می‌شود. سپس از معرفت تجربی ورود به حوزه نظریه برنامه درسی و بعد از آن حوزه دین‌داری رخ می‌دهد.
*پنج رکن شکل‌دهی ایمان شخص مسلمان
حجت‌الاسلام نوذری ادامه داد: در حوزه تربیت دینی نگاه به دین و معارف اسلامی است در حالیکه دین پدیده‌ای روانشناختی است که در بستر حیات اجتماعی شکل می‌گیرد و قواعدی تکوینی بر آن حاکم است؛ به تعبیر علامه مصباح بدون شناخت این قواعد تکوینی هر تجویزی بی‌مبنا است.
حجت‌الاسلام نوذری اذعان کرد: شکل‌دادن دین‌داری شخص مسلمان پنج رکن دارد از جمله ایمان عقلی، ایمان قلبی، جاری کردن ایمان در زندگی، توانمندسازی حوزه عواطف، اخلاق و زیباشناختی و توانمندسازی نیروهای درونی. رسیدن به التزام، رسیدن به شوق به ارتباط که نیازمند ایجاد 30 ویژگی است و جاری شدن ایمان در ساحت‌های مختلف نیز از مسائل دارای اهمیت است. شرط تحقق این موارد در نظام تربیتی دو محور است؛ نخست حوزه شکل‌دهی به عواطف، اخلاق و بحث زیباشناسی و همچنین بحث توانمندسازی نیروهای درونی. طبق دیدگاه علامه اعتقاد بر این است که خداوند به صورت فطری نیروهایی را درون انسان قرار داده است که قوه عقلی، انگیزشی و گرایشی او را از جهان مادی فراتر می‌برد و به جهان غیب می‌رساند. در هر کدام نیز مشخص است که چند نیرو وجود دارد که در تعامل با نیروهای بیرونی، نیاز دستیابی به شناخت نسبت به دین، هدف و معنا را ایجاد می‌کنند. وقتی نیروهای بیرونی در این زمینه توانمند نیست هر چه دین به ذهن فرد ورود کند ولی در نهایت اتفاق خاصی نمی‌افتد؛ ممکن است فرد حافظ قرآن باشد ولی از افسردگی رنج ببرد، فردی معتقد به نظر برسد ولی با یک شبهه عقایدش برعکس شود.
لازم به توضیح است بخش اول این گزارش ذیل بررسی موضوع"ضرورت و ابعاد بحث از رویکرد مقاومتی به نظام تعلیم و تربیت" که توسط حجت الاسلام و المسلمین محمدرضا زیبایی‌نژاد، رئیس پژوهشکده زن و خانواده در این نشست ارائه شد، در آدرس ذیل قابل دسترسی است.
ادامه دارد.../
برای مطالعه گزارش بخش اول این پیش نشست کلیک فرمائید
