کرسی ترویجی«بررسی حکم حجاب عمومی بانوان بر اساس آیه 59 سوره احزاب» با حضور جمعی از اساتید و فضلای حوزه، پژوهشگران و صاحبنظران عرصه زن و خانواده، پنج شنبه گذشته در مرکز تحقیقات زن و خانواده برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی مرکز تحقیقات زن و خانواده، حجت الاسلام والمسلمین مهاجر میلانی، عضو هیئت علمی این مرکز در این کرسی ترویجی به ارائه مقاله و یافته های علمی خود در رابطه با آیه شریفه 59 سوره احزاب پرداخته و سپس آیت الله اشکوری دام عزه، مدرس عالی حوزه علمیه قم این نظریه را مورد نقد و بررسی قرار دادند.
شش دیدگاه مهم در رابطه با آیه 59 سوره احزاب وجود دارد
حجت الاسلام و المسلمین مهاجر میلانی با بیان اینکه 6 دیدگاه مهم در رابطه با این آیه شریفه وجود دارد، خاطرنشان کرد: یک دیدگاه که منسوب به آیت الله بروجردی و زمخشری است، بر لزوم ستر صورت زنان دلالت دارد و در دیدگاه دیگری از ابن عباس، جلباب چیزی مانند خمار است و این آیه لزوم پوشاندن سر و پیشانی را مورد توجه قرار داده و نیازی به پوشش همه صورت نیست.
ایشان در ادامه افزودند: دیدگاه سوم متعلق به آیت الله زنجانی است که ایشان معتقدند در صورت وجود اذیت و آزار اجتماعی، پوشاندن صورت لازم است و در غیر این صورت اینگونه نیست؛ دیدگاه چهارم نیز از سوی آیت الله طباطبایی و طبرسی مطرح شده که در آن لزوم ستر سینه و گردن عنوان شده است.
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده دیدگاه پنجم را منسوب به شهید مطهری و آیت الله فاضل لنکرانی دانسته و گفتند: این بزرگواران معتقدند که زنان باید عفت خود را حفظ نمایند و لباس و رفتار آنها به گونه ای باشد که قلوب مریض را به سمت خود متوجه نسازند، دیدگاه ششم از محقق داماد نیز بیان می کند که آیه شریفه، از جمله آیات ارشادی است و الزامی ندارد و اگر زنان می خواهند مورد اذیت قرار نگیرند می توانند حجاب داشته باشند.
حجت الاسلام و المسلمین مهاجر میلانی با بیان اینکه در برخی منابع اهل سنت، مفسران اولیه شأن نزولی در مورد این آیه شریفه مطرح کرده اند مبنی بر اینکه زنان آزاده برای تفاوت با کنیزان باید جلباب بر سر داشته باشند تا مورد اذیت واقع نشوند، گفتند: این شأن نزول که در میان مفسران اولیه مطرح شده است، از لحاظ سندی مشکل داشته و به لحاظ عقل فطری و روح آموزه های دینی نیز قابل اثبات نیست، ضمن اینکه در تمامی روایات شیعی شأن نزولی برای این آیه شریفه وجود ندارد.
تفسیر واژه «ادنا» و جهت گیری آیه، دو علت عمده در اختلاف تفاسیر آیه 59 سوره احزاب
ایشان علل و اسباب اختلاف در این شش دیدگاه را عمدتا متوجه تفسیر دو واژه «ادناء» و «علیهن» عنوان کرده و گفتند: لغت شناسان قدیمی تر توضیح شفافی از این دو واژه ارایه نکرده اند؛ ادناء اگر مقرون به حرف اِلی باشد فقط به معنای نزدیک کردن است، اما اگر با حرف جر عَلَیَّ استفاده شود، فهم و معنای روشنی از آن ارایه نشده است.
حجت الاسلام و المسلمین مهاجر میلانی در ادامه افزودند: تحقیق میدانی گسترده ای که در این رابطه انجام داده ایم به ویژه در منابع قدیمی و نزدیک به عصر جاهلیت و حدود ده قطعه اشعار فصیح، تقریبا روشن است که واژه «ادنا» با «علی» به معنای پوشش است.
ایشان با بیان اینکه یک علت اختلاف دیگر در دیدگاه علما و فقها در تفسیر این آیه شریفه، جهت گیری آیه و این مساله که آیا هدف از نزول آیه پوششی یا غیرپوششی است، خاطرنشان کردند: برخی معتقدند که حجاب مطرح شده در این آیه مخفی کردن یک شیء پوشیده شده است و برخی اعتقاد دارند که این نوع حجاب، یک نوع نشانه گذاری و تمایز میان شیء نمادین از شیء بی نشان است.
ایشان دیدگاه آیت الله زنجانی در رابطه با جلباب را مورد توجه قرار داده و گفتند: ایشان معتقدند که جلباب به طور متعارف روی سر زنان بوده و هنگامی که دستور برای آویزان کردن جزیی از جلباب برای پوشاندن نازل شده است، قطعا ستر صورت منظور است؛ اما لزوما نمی توان این معنا را از آیه شریفه استخراج کرد، زیرا معنای واژه «ارخاء» تا بالای ابرو نیز دلالت می کند و از سوی دیگر مشخص نیست که آیا جلباب حتما روی سر زنان بوده است یا خیر.
منظور از آیه 59 سوره احزاب، حفظ عفت و پاکدامنی زنان است
حجت الاسلام و المسلمین مهاجر میلانی با بیان اینکه به قرینه ذیل آیه شریفه، آیه در مقام حجاب پوششی نیست و منظور حفظ عفت و پاکدامنی است، تصریح کردند: اگر منظور از حجاب اخفاء شیء پوشیده شده باشد، وسیله پوشش مطرح نیست، اما اگر پوشش نشانه تمایز باشد، می تواند نوع پوشش نیز مطرح باشد که در این آیه از قرآن، جلباب مطرح شده است؛ همچنین نمی توانیم بگوییم آیه فقط ارشادی است و الزامی ندارد.
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده در ادامه افزودند: در رابطه با آیه حجاب سوره نور و آیه حجاب سوره احزاب، آنچه حکم پوشش را صراحتا بیان می کند، آیه شریفه سوره نور است و بر اساس فتوای مشهور فقها، زن نباید از لباسی که تنگ است و یا حامل پیام خاصی است، استفاده کند حتی اگر تمامی بدن او را بپوشاند.
ایشان در پایان با بیان اینکه چون اندازه و محدوده خاصی برای جلباب مطرح نشده است، هر کس در محیط خود آنچه را مشاهده کرده به عنوان جلباب برشمرده است، خاطرنشان کردند: آیه شریفه سوره احزاب می گوید علاوه بر اینکه زن باید خود را بپوشاند، باید از حجاب جلباب گونه ای هم استفاده کند که مصداق امروزی آن پارچه ای است که زنان و مردان افغانی و پاکستانی آن را روی دوش خود می اندازند و در جامعه ما نیز می توان مانتویی که تنگ نباشد را از معنای جلباب به دست بیاوریم.
زنان با حجاب خود مانع از مزاحمت افراد مریض می شوند
در ادامه این کرسی ترویجی آیت الله اشکوری (دام عزه) نیز با بیان اینکه در رابطه با شأن نزول آیه سوره احزاب، مجهول بودن یا ضعف سند یک روایت، دلیل کذب روایت و عدم صدور آن نیست، خاطرنشان کردند: خود این آیه موید شأن نزول آن است، زیرا برخی زنان که شب هنگام برای حضور در مسجد یا خواسته دیگری از منزل خارج می شدند، مورد اذیت و آزار قرار می گرفتند.
آیت الله اشکوری (دام عزه) همچنین تصریح کردند: منظور از این آیه شریفه، شناسایی زنان آزاده یا کنیزان نیستند، بلکه منظور از جلباب، شناسایی زنان مومنه از غیرمومنه است، در عین حال که کنیزان نیز ملزم به رعایت حجاب نبوده اند.
ایشان در ادامه افزودند: هدف از نزول این آیه شریفه می تواند هم به جهت پوشش باشد و هم به جهت نشانه ای برای تمایز و ما نباید این دو را حتما از هم جدا بدانیم تا یکی از آنها برای ما به اثبات برسد.
مدرس عالی حوزه علمیه قم، استشهاد به اشعار عرب را نیز با توجه به اینکه شاعران گاها از کنایه و مجاز استفاده می کنند، در شناخت و تفسیر برخی واژه ها و آیات شریفه نادرست عنوان کردند و گفتند: منظور قرآن از ستر با جلباب در این آیه، با هدف تمایز با با کنیزان نیست، بلکه این پوشش به افراد مریض بفهماند که اینها کسانی نیستند که به راحتی آنها را با حرف و سخنی مورد آزار قرار داده و مزاحمت ایجاد کنند.
شایان ذکر است، در پایان این کرسی ترویجی، جمعی از پژوهشگران و صاحبنظران پرسش هایی را در خصوص این مقاله و حجاب عمومی بانوان مطرح کردند که از سوی آیت الله اشکوری(دام عزه) و حجت الاسلام و المسلمین مهاجر میلانی پاسخ داده شد.
