مراسم تجلیل از اعضای هیئت علمی برتر و ارایه گزارش یک ساله مرکز تحقیقات زن و خانواده
به گزارش روابط عمومی مرکز مطالعات زن و خانواده نشست تجلیل از اعضای هیئت علمی برتر و ارایه گزارش یک ساله مرکز مطالعات زن و خانواده صبح روز چهارشنبه در این مرکز برگزار شد.
در ابتدای این نشست حجت الاسلام والمسلمین دهقان به عنوان دبیر این نشست با تقدیر از تلاش های اعضای هیئت علمی در گسترش و تعمیق فعالیت های مرکز به تشریح کلیاتی از مباحث مرتبط به فعالیت های فعلی و آینده مرکز پرداخت.
در ادامه هر یک از اعضای هیئت علمی به ارایه گزارشی از روند فعالیت های خود پرداختند و در پایان این نشست از اعضای هیئت علمی تقدیر شد.
هم اندیشی «بررسی سند پیشرفت در حوزه زنان و خانواده» برگزار شد
در ابتدای این نشست، حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده فرمودند: پس از آغاز به کار تنظیم سند الگوی اسلامی ایرانی، یک متن 10 صحفه ای مشتمل بر مبانی و آرمان ها و تدابیری است که باید در افق 1444 به آن برسیم.
وی افزود: رهبر معظم انقلاب دراین زمینه مطالبه جدی داشته اند که همه دستگاه ها در این مسیر درگیر شوند؛ در جلسه ای که معاون پژوهشی حوزه با نمایندگان مراکز پژوهشی حوزه برگزار کردند، یک روز از هفته پژوهش به بررسی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در حوزه تخصصی خود اختصاص دهند.
وی بیان کرد: ما نیز در آن جلسه بیان کردیم که اگر متن نیازمند بهم ریختن باشد نباید ترسی از این ورود داشته باشیم زیرا سرنوشت کشور به این متون ختم می شود و ما نیز وظیفه داریم نظرات کارشناسی را نسبت به چنین اسنادی به نهاد ولایت فقیه ارایه بدهیم و دست انتخاب ایشان را نسبت به مقولات موجود بازتر کنیم.
وی گفت: تصویر می شود که پیشرفت از منظر این سند خطی است که در دهه 50 پیشفرض غربیان بوده است؛ این سند اسلامی نیست زیرا اگر درپیش بینی آخرالزمانی بنگریم قطعا به این نتیجه می رسیم که جامعه رو به انحطاط می رود؛ این سند در آرمان ها به شکلی برخورد کرده است در حاشیه آن نوشتم که بگویید که امام زمان(عج) در چه زمانی قرار است ظهور کند؟ زیرا بر اساس این این سند آرمان ها فرازمانی است.
آقای زیبایی نژاد تصریح کرد: باید فرض کنیم که در عصر غیبت هستیم و محدودیت های عصر غیبت را داریم و باید در این عصر غیبت این مساله را بیان کنیم.
وی افزود: با خوانش متن نمی دانیم که این سند می خواهد ناظر به وظایف حاکمیت سخن بگوید یا به دنبال تصویر جامعه مطلوب را صرف نظر مدخلیت حاکمیت مطرح کند.
رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده بیان کرد: تفسیر بد این است که ممکن است این سند بر اساس ایده دولت خدایی استوار شده باشد که حاکمیت همه کاره است و هرکاری اراده کند خواهد توانست؛ دیدن اسلام در حاکمیت می تواند درست باشد، اگر حاکمیت را به معنی ولایت تفسیر کنیم؛ وقتی حاکمیت به قوای کشور تفسیر می شود درست نخواهد بود.
وی گفت: نکته دیگر آن است که پشت صحنه تعبیرات آن است که مردم منتظر هستند که ما برای آنها تصمیم بگیریم و مردم هیچ نقشی در این زمینه ندارند؛ مشکل این است که یک سند برای تنقیه مبانی، باید مبانی محل دعوا را تنقیه کند یعنی بندهایی از سند را به آن ارجاع دهند.
آقای زیبایی نژاد تصریح کرد: مثلا باید بگوییم که تصویر ما از مهندسی اجتماعی بیان شود؛ یعنی مردم مثل سنگ و چوب هستند یا اینکه مردم و حاکمیت در تعامل باهم آینده را شکل می دهند.
وی افزود: در اینجا باید تصویر خود را از عدالت نیز مشخص کنیم؛ نکته دیگر این است که این سند نویسی برای جامعه ایستا و سریع التحول نوشته می شود؛ مثلا عصر جهانی شدن در این سند به چه شکلی نگریسته شده است؛ نزاع امروز ما با آمریکا در آینده قطعا تصویرهایی را در آینده مشخص می کند که در این سند وجود ندارد.
رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده بیان کرد: از دیگر بحث ها این است که برای تحقق این آرمان ها چه تدابیر نرم افزاری باید انجام شود؛ یعنی چه علومی است که باید به آن بپردازیم؛ رابطه جامعیت دین و الگوی آینده نیز باید مشخص شود.
وی گفت: در این گونه اسناد جمهوری اسلامی بزرگ گویی و آرمان گرایی را مطرح می کند ولی حد مقدورهای مان را به بحث نگذاشته ایم؛ از عینیت های مهم کشور، تکثر در میان مدیران کشور است؛ مثلا در جریانات فکری اصولگرا و اصلاح طلب نگاه های تصمیم سازی متفاوت می شود و محدودیت ها بیشتر می شود.
آقای زیبایی نژاد تصریح کرد: رابطه حاکمیت و خانواده در این سند دیده نشده است که مداخلات حاکمیت در خانواده تا چه اندازه است؛ اگر تصویری از تحولات اقتصادی و تاثیرات آن بر الگوی جمعیت و مناسبات کار و جنسیتی شدن بازار کار و... را نداشته باشیم نمی توانیم به فهمی در خصوص مناسبات خانوادگی برسیم.
وی افزود: یک سند باید بتواند نرخ اشتغال زنان، حضور زنان در عرصه های مدیریتی را پیش بینی کند؛ جهت گیری دولت به سمت افزایش حضور زنان در عرصه مدیریت حرکت می کند که ما باید پیش بینی کنیم که این مساله در آینده چه تحولاتی ایجاد میکند.
مدیر مطالعات زن و خانواده بیان کرد: امروزه بحث مهاجرت، کاهش اعتماد، مبهم بودن تصویر از آینده، تاثیرات بحث این تحولات بر خانواده مبهم است که قطعا آینده را مبهم تر می کند ؛اگر این سند، دارای سند پشتیبان بود که تصویرها را مشخص می کرد تکلیف سند مشخص تر بود.
وی گفت: اگر نیاز به اصلاح بینشی داریم باید راه این اصلاح را مشخص کنیم؛ یعنی اینکه از مسیر آموزش می خواهیم به اصلاح بینشی برویم و یا از سمت دیگری چنین نگاهی داریم.
در ادامه این نشست سرکار خانم علاسوند گفت: یکی از مشکلات کشور ما تلقی های اشتباهی است که بر اساس این تلقیات اشتباه مطالبات اشتباه نیز شکل می گیرد.
وی افزود: سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در وضع موجود این الگوی پایه به نظر می رسد هم فهم آنها از مساله پیشرفت درست نبوده است، آن هم با همفکری 25 اندیشکده و هم بحث ایرانیت و اسلامیت را به اشتباه تصور کرده اند.
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده گفت: نکته اول اینکه این الگو به عنوان سند پایه جامعه ایرانی را که به شدت متحول شده است به خوبی درک نکرده است زیرا نرخ تحول این کشور از بسیاری از کشورها بیشتر است؛ وقتی با این نگاه آرمانگرایانه این تحولات فهم نشده یک ضعف بزرگ است.
وی تصریح کرد: اسلامیزه کردن به این معنی نیست که در ابتدای هر کوشش آرمان ها و اهداف کلان را مطرح کنیم؛ بحث بعدی نیز بحث پیشرفت است که بحثی کاملا زمینه است؛ عوض کردن عنوان توسعه به پیشرفت دخالت خاصی در این زمینه ندارد و این بحث به حدی بغرنج نبود که بخواهیم از بحث مبانی، شروع کنیم.
خانم علاسوند اظهار کرد: فهمیدن اسلامیت جامعه ای با این مختصات، فهمیدن مدیریت این تحولات سخت است و به همین دلیل از آسان ترین کارها آغاز می کنیم؛ مسئولان ما چهل سال است که تجربه چنین کارهایی دارند که ابتدا از آرمان ها شروع می کنند و سپس به چشم اندازها می پردازند.
وی افزود: مشکل اصلی ما در همین سند نویسی ها است؛ دنیا برای پیشرفت، در کلیات نمی ماند و این کلیات باعث پیشرفت نمی شود؛ این مساله به این معنی نیست که نیازمند ریل نیستیم ولی ریلی که مورد نیاز است با چیزی که در این سند است متفاوت است.
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده گفت: برخی از مسایل به حدی خام است که مثلا نوشته شده است که در افق 1440 به کشوری عموما مسلمان می رسیم که در این مساله به مساله فرهنگ و فرق و... توجه نشده است.
در ادامه این نشست کارشناسان حوزوی و دانشگاهی به ارایه نظرات و پرداختند که در ذیل به آن اشاره شده است.
خانم اردبیلی:
در ادامه این نشست خانم اردبیلی از پژوهشگران حوزه زنان گفت: اینکه ما به دنبال سند بلند مدت هستیم اتفاق مبارکی است؛ اولین کسانی که در این کشور سخنان آینده اندیشانه مطرح می کردند به جز مقام معظم رهبری که همیشه چنین بوده اند، مرحوم هاشمی رفسنجانی بود و اتفاقا این بحث در ساخت آینده نیز دخیل است.
وی افزود: این سند از جمله اسناد آینده نگرانه بلند مدت محسوب می شود؛ اسناد نیز ثابت و خشک نیستند و در رفت و برگشت ها انعطاف پیدا می کنند و در پیشفرض های خود نمی مانند و خود را نیز ارتقا می دهند و با نقدهای محکم نیز کار خود را معطل نمی کنند.
این پژوهشگر حوزوی بیان کرد: اهمیت این سند نیز از این حیث است که پس از قانون اساسی یک سند پنجاه ساله را که توسط رهبری ابلاغ می شود مهمترین سند فرادستی است که تکلیف الزام آوری و نسبت آن با دیگر اسناد مشخص نیست ولی قطعا باید به این سمت برود.
وی گفت: کلی گویی سند کمی آزاردهنده است؛ کلا این گونه اسناد باید دقت و شفافیت و برانگیزاننده بودن آنها لحاظ شود؛ هر قشر با هر تخصصی باید از این متن برانگیخته شود ولی این مساله در این سند موجود نیست.
خانم اردبیلی اظهارکرد: چه کسی گفته است که الزامات پارادایم اسلامی در این سند لحاظ شده است؛ مشخص نیست که چرابرخی صفات خداوند در این سند بیان شده و صفات دیگر بیان نشده است.
وی افزود: محیط ، در این سند لحاظ نشده است؛ نظام تقابل جهانی در این سند وجود ندارد و روندها نیز مشخص نیست ولی ناگهان یک رتبه جهانی به خود می دهیم ولی هیچ نسبتی با محیط ارایه نمی کنیم.
این پژوهشگر حوزوی بیان کرد: در این سند، مبدا ما مشخص نیست زیراباید بگوییم که چهل ساله اخیر به چه شکل فعالیت کرده ایم و امروز در چه مسیری هستیم.
وی گفت: در مساله زنان و مسایل مرتبط زنان تناسبی در بیان این مطالب وجود ندارد؛ ضمن اینکه محوریت این مباحث نیز وجود ندارد زیرا مشخص نیست که این الگو اقتصاد محور یا فرهنگ محور و... است.
خانم اردبیلی اظهارکرد: ای کاش در صحفه آخر این سند نامی از زنان برده نمی شد زیرا تکلیف ما با این سند مشخص می شد؛ قسمت مربوط به زنان و جنسیت و خانواده را باید تدوین کنیم و به سمت پیوست های عمیق و دقیق برویم.
خانم داورپناه گفتند: ضمیمه خانوادگی این سند ایرادات مهمی دارد؛ شعار و زبان جامعه نیز مهم است و تغییر ایجاد می کند که قطعا باید معنا دارد باشد و این اتفاق در سند رخ نداده است.
ضمینه خانواده این سند مشخص نیست که به کدام بخش سند کمک می کند؛ آسیب شناسی های کلی و ناتدبیری و... نیز از مشکلات این بخش است.
مساله دیگر آنکه جامعه شیعی همیشه باید به مساله مهدویت فکر کند؛ زیرا ما تنها یک افق و احتمال را در این زمینه مطرح نمی کنیم؛ یک صاحب نظر شیعه باید با دیگر شیعیان متفاوت تر فکر کند.
دکتر کرمی: این سند یک سند معمولی نیست بلکه الگوی عام اسناد دیگر است؛ نباید این سند را با اسناد برخی شرکت های اقتصادی مقایسه کنیم؛ این مقایسه باید با شواهد جزیی تر توضیح دهد؛ سندهای پروژه محور دینامیک است ولی این سند پروژه محور نسیت بلکه حکمت محور است.
نکته دیگر آن است که این کار در کجای دنیا در همین اندازه دارای بدل است؛ از مشکلات این سند آن است که تروماها را بیان نکرده است؛ این کشور همراه با چالش های جدی مواجه است؛ سندی که مثلا 5 مشکل برجسته را بیان نکرده است و در ادامه به یک سند کلی مبدل شده است نقصان دارد.
موافقیم که این سند پنجاه ساله نقطه قوت است ولی در عین حال نقطه ضعف است؛ سند پنجاه ساله باید یک خط باشد؛ اسنادی که ما را تا پنجاه ساله می رساند باید تفصیلی تر و دینامیک تر باشد؛ به نظر می رسد که اگر این سند را با اسناد رقیب مقایسه کنیم می بینیم که چیزی در این سند نیست که در اسناد دیگر وجود نداشته باشد؛ یعنی چه تفاوتی با افق 1404 یا قانون اساسی دارد؟
این سند باید با عینیت اجتماعی نیز باید تناسب داشته باشد؛ آیا مسیر خواست ها و اراده ها و کنش های مردم با این سند همسو است یا خیر؟ اگر به صراحت بگوییم که یکی از مشکلات ما فاصله با فلان مسایل است یا مردم ما چنین مسایلی را می خواهند و در 1444 می خواهیم که مردم چنین مسایلی را نخواهند.
اعتماد از چالش های جامعه ایرانی است زیرا پایین آمدن اعتماد این جامعه را بسیار خاص کرده است زیرا مردم نه به خود و نه به حاکمیت اعتماد دارند؛ حال باید کاری کنیم که اعتماداجتماعی ارتقا یابد؛ اعتماد اجتماعی نیز خواسته مردم است؛ این عرصه باید بر اساس پیمایش ها و تکثرها دنبال شود.
اسناد همیشه لسان ایدئولوژیک دارند که مبتنی بر طرد دیگری است؛ گویی به جای اینکه بگوییم در چه نقطه ای ایستاده ایم به دنبال تفوق بر دیگران هستیم.
عدم توجه به امور عینی جامعه است؛ مثلا به وضعیت نفت در 1444 چگونه است یا اینکه مثلا در خصوص فرق صحبت می شود؛ روندهای جمعیت قابل پیش بینی است؛ حال بر اساس چه پیشفرض های ایدئولوژیک و جمعیتی دارید که در 1444 پیش بینی دین و تدین مردم را نیز کرده اید؟
عنصر برانگیزانندگی و بدیل ها در اسناد بسیار مهم هستند ولی این سند برانگیزاننده نیست.
حجت الاسلام میلانی:
ظاهر ذهن این سند سازان این است که اسلام یک عنصر نوشته شده است که می خواهیم پس از 50 سال به آن آینده پیشفرض اسلامی برسیم؛ مشخص نیست که اسلام مورد نظر سند نویسان مورد تایید اکثر محققان دین شناسان است.
تاثیراتی که مدرنیته بر 50 سال آینده ایران خواهد داشت از مغفولات این سند است ولی در این فاصله 50 ساله ارزش پذیری جامعه ایرانی، ایجاد ابزارهای جدید له یا علیه دین داری و.... تحولات خاصی به خود خواهد گرفت که باید در اسناد غربی مورد توجه واقع شود.
نباید هزینه های کشور را معطل چیزی که نمی دانیم 100 درصد محقق نخواهد شد نکنیم؛ باید بدانیم که قدرت نرم ما در آینده به چه شکلی خواهد بود تا بتوانیم جامعه پذیری آرمان ها را جهت دهیم.
در این عرصه باید آرمان شهر اسلام و غربی را ملاک گذاری کنیم زیرا اگر به بسیاری از تدابیر برسیم قطعا به آن چیزی نمی رسیم که با آرمان شهر اسلامی برسیم زیرا تداخلاتی با نظام آرمان شهر غربی دارد.
بی جهت نباید تدابیر متعدد بنویسیم که در نهایت نتوانیم آنها را محقق کنیم بلکه باید تدابیر عمیق و بزرگ و کم اسلامی بنویسیم که بسیاری از مشکلات را پوشش دهد؛ برخی از این مسایل در برنامه های قبلی انجام شده است و نتیجه این امور نیز نوشته شده است که باید از آنها استفاده کنیم.
کسی که دغدغه اسلامی شدن سبک زندگی اسلامی را دارد باید با مذاق دینی و با اشراف به مذاق دینی به مباحث از جمله جامعه شناسی دینی و دغدغه و فلسفه دینی این تدابیر را بنویسد.
حجت الاسلام فاضل حسامی:
توجه به عنیت های خارجی از مشکلات این سند است؛ این سند، ساختاری است، گویا کسانی که متکفل تنظیم این سند هستند باید در دو حوزه کار کنندو هر کدام نیز این دو حوزه مسئولیت های جداگانه ای دارند؛ نخست، بخشی از کار دریک بخش دیگری انجام می شود و بخش دیگری از کار در نقطه دیگر انجام می شود.
اتصال بین دو حوزه ای که قرار است به عینیت ها توجه کند و بخشی که باید به آرمان ها بپردازد در این سند وجود ندارد؛ اهداف شکل دست یافتنی آرمان ها است و باید مشخص کنیم که با چه ابزاری به چه کجای آرمان دست می یابیم ولی در این مواردی که نوشته شده بیشتر مبانی مورد نظر واقع شده است؛ گویا متکفل آن هستیم که همیشه برای این گونه امور مبانی نویسی کنیم.
حجت الاسلام خلیلیان:
اگر خودشکوفایی را پیشرفت معنی کنیم، خود این سند پیشرفت نیازمند یک الگو است؛ راجرز می گوید باید من ایدآل و من واقعی را در خودشکوفایی دریابیم و فاصله ها را برای رسیدن به خودشکوفایی کم کنیم.
این سند باید پشتوانه الگویی را به عنوان ایدآل ندارد؛ یعنی وضعیت موجود را نمی سنجد تا به سنجه ایدآل برسد؛ وقتی این پشتوانه وجود نداشته باشد به شعارهای آرمان گرایانه می رسیم.
در بررسی تک نگاره ها به این نتیجه رسیدم که گویا بین جایگاه پژوهشگر و اندیشمندی که قرار است در خصوص مبانی اسلامی سخن بگوید خلط، صورت گرفته است.
اگر اندیشمندی این مباحث خانواده و زنان را نوشته بود به تفاوت های جنسیتی دقت می کرد؛ مثلا جایی که کارکردهای خانواده مطرح شده است روی روابط هیجانی و عاطفی خانواده متمرکز کرده است و خانواده را به این سمت سوق می دهد درحالی که یک پای دیگر خانواده ویژگی های دیگری نسبت به پای دیگر دارد.
اگر به تفاوت های زنانگی متمرکز شویم این نهاد خانواده را فمنیستی تعریف می کنیم؛ نکته دیگر این است که وقتی به فضای تفاوت های خانوادگی توجه نمیکنیم شاخص هایی در راستای برابری جنسیتی را به شکل ناخواسته مطرح می کنیم.
حجت الاسلام بستان:
مطالعه روش شناسی این سند نیزبسیار مهم است که به چه مولفه هایی توجه شده است؛ اینکه سند به چه معنی است و چه سطحی از بایدها و نبایدها را مشخص کرده است از نقطه ضعف های این سند است.
تحولات و محدودیت ها و ظرفیت ها تلقی ما را نسبت به سند مشخص می کند که باید این مراحل کاملا تعریف شود و مراحل یک سند تنظیم شود و قالب مشخص شود و سپس وارد تک تک اعضای آن شویم.
