گروه مادرانه، گروهی مردمی و خودجوش است که به همت جمعی از مادران تحصیل‌کرده که دغدغه انقلابی نیز دارند در راستای احیای هویت مادری و تکریم و تسهیل مادری ایجاد شده است. این گروه تاکنون فعالیت‌های حقیقی و مجازی متعددی را در قالب‌های مختلف به انجام رسانده و تعدادی از مادران به عضویت این تشکیلات مردمی درآمده‌اند. سال گذشته مستندی تحت همین عنوان از فعالیت‌های این گروه تهیه و رونمایی شد.
روز پنجشنبه 14 شهریور جمعی از مؤسسین مادرانه نشستی با رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده داشتند. در این نشست برخی اعضای مؤسسین مادرانه درباره دیدگاه‌ها و دغدغه‌های خود، ضرورت توجه به مادری، آسیب‌شناسی وضع موجود در مواجهه با مادری و... به گفت‌وگو با حجت‌الاسلام‌والمسلمین زیبایی‌نژاد، رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده پرداختند. گزارش مختصری از این نشست را در ادامه می‌خوانید:
در ابتدا دکتر فهیمه فداکار، عضو مؤسسین گروه مادرانه، با قرائت پیام رهبر معظم انقلاب به کنگره هفت هزار زن شهید کشور، گفت: این پیام را خواندم تا بگویم ما در مادرانه علی‌رغم این‌که اسم‌مان مادر است اما بازتعریف زن مسلمان انقلابی برایمان موضوعیت دارد. ما مسأله‌مان فقط مادری نبود، بلکه احساس کردیم در مسأله زن مسلمان به بن‌بست رسیده‌ایم. خط شروع حرفمان در باب زن در انقلاب هم عمدتاً ادبیات امام خمینی (ره) است. ما یک جایی می‌ایستیم و نگاه تمدن‌ساز امام (ره) به زن را قبول می‌کنیم و آن را مبنا قرار می‌دهیم. در این نگاه، چه در بیان امام و چه در سبکی که ایشان برای حضور زنان در شکل‌گیری انقلاب و پیش‌برد آن دارد، زنان در متن و مرکز هستند. در ادبیات و بیانات مقام معظم رهبری هم همین‌طور است. در این ادبیات مادری و خانواده به جهت همان نگاه تمدن‌ساز، وجه بسیار پررنگی دارد.
تفاوت میان مسؤولیت اجتماعی و فعالیت اجتماعی
او با تأکید بر اثرگذاری اجتماعی و مسؤولیت اجتماعی، خاطرنشان ساخت: ما این را مسؤولیت اجتماعی می‌دانیم، نه فعالیت اجتماعی و بین این دو فرق می‌گذاریم و خیلی برایمان مهم است که این فرق را در مجموعه و بدنه مرتبطین‌مان و بیرون از آن گسترش دهیم؛ همان‌طور که بین شغل و فعالیت اجتماعی به طور آشکاری تفاوت وجود دارد و شغل مبنا و شاخصی برای فعالیت اجتماعی نیست، به همان نسبت ما فعالیت اجتماعی را از این جهت به رسمیت می‌شناسیم که براساس آن‌چه از ادبیات امام و آقا دریافت کردیم، آن را ذیل مسئولیت اجتماعی تعریف می‌کنیم. یعنی فکر می‌کنیم که زن به عنوان یکی از اعضای اجتماعی در عصر ظهور و عصر انقلاب، شخصی نیست که اگر دوست داشت، اگر وقت داشت، اگر ساختار این‌گونه بود، اگر همسرش فلان بود، و... –مجموعه‌ای از شرایط فراهم بود- یک فعالیتی انجام دهد.
توجه به مادری و مسؤولیت اجتماعی در "مادرانه"
عضو مؤسسین گروه مادرانه افزود: ما می‌دانیم زنان در این عصر و برهه مسؤولیتی دارند که باید انجام دهند. این مسؤولیت طیف گسترده‌ای دارد که مبتنی بر شرایط خانوادگی و شخصی، استعدادهای فرد و... ممکن است تغییر کند ولی در اصل این‌که مسؤولیت اجتماعی دارد، خللی ایجاد نمی‌شود. در این نگاه، دو نکته پررنگ در ادبیات امام و آقا وجود دارد. یکی وجه خانوادگی و مادری است و دیگری وجه فعالیت و مسؤولیت اجتماعی. ما فکر کردیم که باید برای دیده‌شدن، به ثمر رسیدن، تسهیل و گفتمان‌سازی این دو تلاش کنیم.
بی‌توجهی به مادری در ساختارهای مختلف اجتماعی
فداکار تشریح کرد: در بخش جایگاه زن در خانواده محوری که مورد توجه قرار دادیم، مادری، هویت مادری و اعتباریابی مادری است. به طور واضح در این جامعه مادری ذره‌ای ارزش ندارد و این اتفاقیست که توسط همه نهادها ارسال و تقویت می‌شود. روز مادر که تأکید بر مادری دارد، همه افرادی که در دیدار با رئیس‌جمهور و اداره‌شان و... مورد تکریم قرار می‌گیرند از این وجه که استاد دانشگاه، کارآفرین، پژوهشگر و... هستند، تکریم می‌شوند. طبیعی است در این شرایط من که در خانه هستم، فکر می‌کنم این نوع هویت به رسمیت شناخته می‌شود. مجموعه قوانینی که به طور جدی در زمینه حمایت از مادری وجود دارد، چه در دوره اشتغال و چه در دوره دانشجویی یا بحث فضاهای شهری و شهرهای دوستدار کادر و کودک، نشان می‌دهند که مادری هیچ اعتباری ندارد و ساختارها از آن حمایت نمی‌کنند. اوایل حتی خودمان هم جسارت این را نداشتیم که در دانشگاه بگوییم مثلاً 4 تا یا 3 تا فرزند داریم و این باید از یک جایی و یک هسته مرکزی شروع می‌شد و بعد به صورت رودررو به آدم‌های دیگر انتقال می‌یافت. وقتی دیدیم این حرف گسترش پیدا کرد و تعداد آدم‌ها دارد زیاد می‌شود، دیدیم قابلیت این را داریم که این حرف را در یک گستره خیلی بیشتری منتشر کنیم.
زن انقلاب اسلامی مسؤولیت اجتماعی دارد
او در ادامه درباره بخش دوم فعالیت‌هایشان گفت: بخش دوم، مسؤولیت اجتماعی است. ما احساس کردیم که لازم است اصل این حرف که به عنوان زن انقلاب اسلامی مسؤولید، را به زنان انقلابی منتقل کنیم. این حرف ابعاد مختلف پیدا می‌کند و طیفی از فعالیت‌ها را شامل می‌شود. از این‌که یک روضه خانگی با مختصات ویژه‌ای برگزار شود که بتواند اثرگذاری داشته باشد را شامل می‌شود تا این‌که به عنوان یک زن انقلابی هیئت علمی فلان مرکز و فلان دانشگاه هستید و می‌توانید کار پژوهشی انجام دهید. این طیف مبتنی بر علایق و استعداد افراد در نظر گرفته شده است.
لزوم پرهیز از شابلون‌گذاری برای زنان شاخص انقلاب
این دانش‌آموخته مشاوره خانواده تأکید کرد: یکی از مسائلی که باید از آن پرهیز داشت، شابلون‌گذاری برای زنان شاخص انقلاب است. مثلاً این‌که بگوییم زن شاخص انقلاب اسلامی دکتری دارد، هیأت علمی است، 6 تا فرزند داردو...؛ این یعنی ابرزن. مادرانه در صدد شکستن این تصاویر از زن است و بحث مسؤولیت اجتماعی را از مادران محله تا تأسیس اندیشکده دنبال کرده است.
راهی جز مطالبه‌گری نداریم
فداکار با تأکید بر این‌که به‌دنبال ایجاد یک ساختار موازی نیستیم، گفت: ما می‌خواهیم مجموعه جمهوری اسلامی را به افق انقلاب اسلامی در حوزه زن و مادری نزدیک کنیم. پس راهی نداریم جز این‌که به سمت مطالبه‌گری حرکت کنیم تا به وضعیت مطلوب برسیم. برای مطالبه‌گری در عرصه اجتماعی، اندیشکده مادرانه شکل گرفت که وظیفه مطالبه‌گری در حوزه زن و مادری را دارد. ضمن این‌که موضوعات جزئی‌تر مانند سبک زندگی، مطالعات شهری، مطالعات دانشگاه و... را هم شامل می‌شود. از سویی ما در در فضای انقلاب اسلامی، وقتی با آدم‌هایی که متعلق به گفتمان انقلاب اسلامی هستند، حرف می‌زنیم، در بخش‌هایی دچار چالش‌هایی می‌شویم. چالش‌هایی جدی از بخش‌های نظری تا سبکی که در زندگی داریم. برای همین یکی از حرف‌هایمان را تسری نگاه‌مان در حوزه زن و مادری می‌دانیم و احساس می‌کنیم این مسأله باید به طور جدی دیده شود.
ناتوانی خانواده نسبت به انجام وظایف خود/ خانواده برای ما مهم است
در بخش دیگری از نشست اسماعیل‌زاده، کارشناسی ارشد فلسفه تعلیم و تربیت و از اعضای مادرانه درباره دغدغه‌های این تشکیلات مردمی گفت: یکی از آسیب‌های جدی که بازتولید آن را در بقیه نهادهای اجتماعی هم شاهدیم، ناتوانی خانواده نسبت به وظایف و کارکردهایی است که اساساً بر گردن آن است. اعم از تربیت و سایر کارکردها. ما احساس کردیم روندی در حال شکل‌گیری است که طی آن خانواده مدام کوچک شمرده می‌شود. خانواده تقویت نمی‌شود و ساختاری وجود ندارد که خانواده را توانمند کند. ما در مادرانه بر نقش مادری تمرکز کردیم. البته مادر از وجه محوری‌اش در خانواده؛ وگرنه برای ما خانواده مهم است و موضوعیت دارد.
"مادرانه"؛ از مادران محله تا اندیشکده
او افزود: ساختارهایی که ایجاد کردیم -گروه مجازی، مادران محله، اندیشکده و...- همگی ذیل آن هدف خانواده و تقویت مادر است. ساختار مادران محله، آن فضای هم‌اندیشی را در میان مادران به‌وجود می‌آورد و مادران می‌توانند در یک مسیر رفت و برگشتی توانمند شوند. ساختار اندیشکده موضوعات عمیق را بررسی و مطالبه‌گری می‌کند. ساختار مجازی هم امکان شبکه‌سازی میان هم‌فکران در حوزه‌های مختلف را فراهم می‌سازد. در همه این‌ها مدام ارجاع دادیم به توانمندی‌های خود و این‌که تربیت را از حالت لوکس و غیرقابل دسترس و از آن حالتی که من باید خرج کنم تا بتوانم فرزندم را توانمند کنم، تبدیل کنیم به یک امر سهل و قابل آموزش. البته این بدین معنی نیست که این حوزه بدون آموزش بماند. در همین راستا سعی کردیم واحدهای عملی هم تعریف کنیم. از کوچک‌ترین مسائل تا کلان‌ترین.
خانواده زبان ندارد
سپس بخش دیگری از مادران حاضر در جلسه به بیان نکات و دغدغه‌های خود پرداختند و در ادامه حجت‌السلام‌و المسلمین محمدرضا زیبایی‌نژاد، رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: این جلسه شاید بدون مبالغه بهترین جلسه عمر کاری من باشد. تقریباً در 10 سال اخیر دغدغه ذهنی من این بوده که چرا خانواده زبان ندارد و مطالبه ندارد و یک شبکه خانواده شکل نمی‌گیرد که قدرت ایجاد کند و ادبیات و گفتمان خانواده را شکل دهد و به کارشناس و مدیر و... جرأت دهد که درباره خانواده حرف بزنند. گاهی وقت‌ها شاهدیم که یک مدیر در گفت‌وگوی خصوصی و شخصی با شما دغدغه خانواده‌گرایی دارد اما به قدری فضای اجتماعی تنگ است که زمانی‌که در موضع برنامه‌ریزی یا اظهار نظر قرار می‌گیرد باید ژست مخالف بگیرد تا حرفش پیش رود. شما می‌توانید فضا باز کنید تا این افراد حرفشان را بزنند.
او در ادامه به قرائت نامه‌ای که چند سال قبل درباره کتاب "من زنده‌ام" به خانم معصومه آباد منتشر کرده بود، گفت: بنده نیز مثل شما دغدغه مسئولیت اجتماعی زنان را دغدغه مهمی می‌دانم. دغدغه‌هایی که دارید دغدغه‌های خوبی است اما یک دغدغه باید متن اصلی و متغیر اصلی‌تان شود و چیزهای دیگر را به آن ارجاع دهید. مثلاً این‌که با حفظ مادری می‌خواهید حضور اجتماعی داشته باشید، یا می‌خواهید مادری توانمند باشید، یا خانواده برایتان مهم است و...؛ اما چه چیزی برایتان مسأله اصلی است؟ هر چه مسأله‌های خودمان را کمتر تکثیر کنیم و یک مسأله را محور اصلی قرار دهیم و مسائل دیگرمان را حول آن فهم کنیم، به ما کمک می‌کند که تمرکزگراتر باشیم.
در آخرالزمان چگونه باید مقاومت فرهنگی ایجاد کرد؟
حجت‌الاسلام‌والمسلمین زیبایی‌نژاد افزود: ما در عصرآخرالزمان زندگی می‌کنم و این عصر به ما می‌گوید جریان تحولات به سمت فساد و ستم در حرکت است. در روایات مربوط به فضای آخرالزمانی این امتلاء فساد، بیشتر در سبک زندگی است تا اعتقاداتی. یعنی در مناسبات زن ومرد، مناسبات هم‌جنسان، زیادشدن طلاق و مصادیقی از این دست. از طرفی ساختارها هم فساد تولید می‌کنند یعنی نظام تربیت رسمی با ما هم‌سو نیست. نظام تربیت غیررسمی یعنی رسانه هم هم‌سو نیست. شبکه‌های اجتماعی هم هم‌سو نیستند. روز به روز فضا تنگ‌تر می‌شود. گفتمان غالب گفتمان فردگرایی است. از روایات استفاده می‌شود که فضا بدتر از این‌ها خواهد شد.
رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده ادامه داد: در این شرایط باید بررسی شود که چگونه بایستی مقاومت فرهنگی ایجاد کرد؟ به تعبیر فنی می‌گویم تولی و تبری در شرایط آخرالزمان. یعنی من چگونه این تولی و تبری، زیر چتر ولایت خدا و رسول قرار گرفتن را حفظ کنم؟ چه الگویی را در تربیت فرزندم داشته باشم که او برای خویشتن‌داری در این فضا، برای زندگی‌کردن در این فضا، برای این‌که قدرت انتخاب درست در این فضا داشته باشد، آماده شود؟
سعادت مادران در درجه اول اهمیت است
ایشان با تأکید بر این‌که خودتان مهم‌تر از فرزندانتان هستید و هر زمان توجه اصلی‌تان به سمت فرزندتان برود، زمین می‌خورید، خاطرنشان کرد: سعادت خودتان در نقطه اول است. بسیاری از چیزهایی که فرزند من از من آموخته، چیزهایی نیست که من یادش داده‌ام، بلکه چیزهایی است که در کنار من فراگرفته است؛ بدون این‌که بخواهم آموزش کلامی بدهم. پرچم تولی و تبری در عصر حاضر دست امام خمینی (ره) بود و امروزه نیز در دست رهبری است.
زنان در طول تاریخ حضور داشتند ولی هیچ‌گاه پیدا نبودند
او تأکید کرد: زنان در طول تاریخ حضور داشتند ولی هیچ‌گاه پیدا نبودند. زنان –به تعبیر آصف بیات- ناجنبش‌هایی را داشتند که خیلی کم در طول تاریخ شکل جنبش به خود می‌گرفته است. یعنی در صحنه زندگی روزمره، در تمدن‌سازی بشری و در ایجاد تحولات اجتماعی نقش ایفا می‌کردند. ولی پیدا نبودند.
رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده ادامه داد: در طول تاریخ زنان به مثابه نویسنده و کارگردان حضور داشتند و دیده نمی‌شدند. تا زمان ویل دورانت که او به جای تاریخ، تمدن را هم می‌بیند و کتابش شده تاریخ تمدن. این‌جا تاحدی زنان هم وارد می‌شوند. ما الان در مورد زنان مؤثر در دفاع مقدس که صحبت می‌کنیم، اگر خیلی حساس شویم، آن خانمی که تبر گرفته و دو تا سرباز عراقی را ناکار کرده به ذهنمان می‌آید. ولی آن چند میلیون زنی که فرزندانشان را به جبهه فرستادند، کجا هستند؟ آن‌ها هم به چشم می‌آیند؟ این زنان بیشتر از همه بودند. مردانی بودند که دوست داشتند به جبهه بیایند ولی چون همسرانشان همراه نبودند، نتوانستند. ولی خیلی از زنان همراهی کردند.
تولی و تبری در مقیاس خانواده چگونه باید جریان پیدا کند؟
حجت‌الاسلام‌والمسلمین زیبایی‌نژاد با طرح این پرسش که امروزه تولی و تبری در مقیاس خانواده چگونه باید جریان پیدا کند؟، گفت: این باید مسأله ما شود. یعنی مسأله اصلی ما این باشد که در آخرالزمان چگونه می‌توانیم با محوریت تولی و تبری خانواده را از گزند حوادث حفظ کنیم؟
کانال مرکز تحقیقات زن و خانواده در سروش
https://sapp.ir/womenrc
کانال مرکز تحقیقات زن و خانواده در ایتا
https://eitaa.com/womenrc
✅ با ما همراه باشید
