حجت الاسلام والمسلمین محمدرضا زیبایی نژاد روز گذشته در نشست علمی «نقش کنشگران فمینیسم بر وضعیت حجاب در ایران» که با همکاری انجمن علمی_پژوهشی زن و خانواده جامعه الزهرا سلام الله علیها و مرکز تحقیقات زن و خانواده دراین مرکز به صورت وبینار برگزار شد، با بیان اینکه نخستین چالش انقلاب اسلامی بعد از پیروزی، حجاب بود، عنوان کرد: امام خمینی(ره) در صبح ۱۵ اسفند در فیضیه این مسئله را یادآور شدند که زنان باید با حجاب اسلامی به محیط کار بروند. این مطلب را کیهان منعکس کرد و دو روز مانده به روز جهانی زن، در بین زنان نگرانی ایجاد نمود، طرفداران سلطنت و تعدادی از زنان مارکسیست هم موضوع مناسبی برای ایجاد چالش پیدا کردند.
رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده گفت: در دهه ۱۳۳۰ گروهی از دانشجویان و دانش آموزان ایرانیان خارج از کشور کنفدراسیونی راه انداختند که مرکب از افراد ملی گرا و افراد چپ بود. در اواخر دهه ۴۰ و اوایل دهه ۵۰ که اوج جریانات فمینیستی موج دوم در اروپا و آمریکا بود، اعضای این کنفدراسیون پیشنهاد دادند که موضوع زنان در کشور را در اولویت قرار دهیم و در سال ۵۵ اولین ویژه نامه شان درباره وضعیت زنان ایران منتشر میشود.
وی تاکید کرد: از چند ماه قبل از پیروزی انقلاب تا چند ماه بعد، کمونیست ها وارد کشور شدند تا کار را به دست بگیرند، این نگرانی در بین انقلابیون وجود داشت که نکند انقلاب به بیراهه رود. تعدادی از زنان چپ مارکسیست به طور جداگانه از تشکل های خود، گروه هایی با دغدغه های زنانه راه انداختند.
حساس شدن فمینیست های داخلی بعد از سخنرانی ۱۵ اسفند امام خمینی(ره)
حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد با بیان اینکه بعد از سخنرانی امام در ۱۵ اسفند اعضای خانم اتحادیه ملی زنان حساس می شوند، مطرح کرد: بعد از این واقعه خبرنگاران فمینیست غربی وارد کشور شدند تا وضعیت لحظه به لحظه مبارزه زنان علیه حکم امام را منعکس کنند. در ۱۷ اسفند تعدادی از دانشجویان علیه حجاب اجباری راهپیمایی کردند و این راهپیمایی در روز بعد هم ادامه پیدا می کند که تعداد این افراد طبق گزارش ها قریب به ۸ هزار نفر بود. برخی از شخصیت ها مانند آیت الله طالقانی در ۱۹ اسفند ماه به فلسفه حجاب پرداخت و در نهایت بیان کرد که قرار نیست حجاب توسط حکومت اجباری شود، در روز بعد امام این بحث آیت الله طالقانی را تایید کردند، اما توجهها را به فلسفه حجاب جلب نمودند، اما اینگونه منعکس می شود که امام گفتند حجاب اجباری نیست. در این زمان فمینیستهای خارج از کشور برای متقاعد کردن دولت ایران برای نبودن حجاب اجباری وارد کشور شدند. ذهنیت فمینیست های غربی از ایران همان ذهنیت متاثر از شرق شناسی است و نمی توانند تصور کنند که با اینکه حجاب برای زنان ایرانی وجود دارد، اما زنان می توانند بر خلاف قبل از انقلاب به عرصه اجتماعی ورود جدی پیدا کنند.
رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده بیان کرد: بعد از دو سال مسکوت ماندن مسئله، در سال ۵۹ گزارشی به امام می رسد که زنان به صورت برهنه در تفرج گاه ها حضور پیدا می کنند، بعد از این واقعه امام به صورت جدی ورود می کنند که شورای زنان، قانون ورود با حجاب زنان به ادارات را تصویب می کند و دادستانی هم دنباله این جریان را می گیرد. در پاییز ۵۹ سفارتخانه های ایران در کشورهای غربی اعلام می کنند که از این پس گذرنامه هایی که فاقد عکس با حجاب باشند، باطل می شوند، این مسئله برای زنان خارج نشین حساسیت ایجاد کرد و ایشان در جلسه ای که تعداد آن به ۳۰۰ نفر می رسید گرد هم آمدند. پروین پایدار، افسانه نجم آبادی، هاله افشار و غیره از زنان برجسته چپ فمینیست بودند و این افراد در حال حاضر به فمینیست عملگرا معتقد هستند که بیان میکنند زنان مسلمان و غیرمسلمان ایرانی باید علیه حجاب اجباری متحد شوند. در سال ۵۹ امام درباره حجاب، تند و تیز برخورد می کنند و حزب توده به دلیل خطر امپریالیسم از نظر امام حمایت کرد.
رهبر معظم انقلاب نخستین فردی بود که به مسئله زنان حساسیت نشان داد
حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد عنوان کرد: از نخستین شخصیت های اسلامی که مسئله زن برای او اولویت داشت، رهبر معظم انقلاب بود که در زمان ریاست جمهوری دستور تشکیل مرکزی برای زنان را صادر کردند. در دهه ۱۳۷۰ در دولت مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی بخش دفتر حقوق زنان در ریاست جمهوری راه اندازی می شود، یکی از کارهای این دفتر، ایجاد سازمان های مردم نهاد (NGO)زنانه بود، این حرکت متاثر از ورود سیاست های نئولیبرال بود.در این مقطع برخی از زنان فمینیست به بهانه کمپین های غیرفمینیستی وارد کشور و دولت شدند و اهداف فمینیستی را دنبال کردند.
ورود فمینیست ها به مراکز تصمیم ساز در دوران سازندگی
عضو هیات امنای مرکز تحقیقات زن و خانواده اضافه کرد: در این زمان با چرخش گفتمان توسعه نئولیبرالی به جای گفتمان انقلابی مواجه بودیم، همچنین سیاست نشریه های باز نیز در راستای شاخص های توسعه دنبال شد، به حدی که فمینیست های سکولار مانند مهرانگیز کار بلندگوی فمینیست ها در مجله زنان میشوند. با آمدن دولت اصلاحات فضای جامعه بازتر می شود و این امکان بوجود می آید که از سال ۷۷ تشکلهای مستقل راه اندازی شوند که نوشین احمدی یکی از این تشکل ها را رهبری می کرد.
وی اظهار داشت: از سال ۸۲ نواندیشان دینی وارد بحث حجاب می شوند و در سال ۸۳ جایزه صلح نوبل به شیرین عبادی تعلق میگیرد، در حالی که سابقه کار خانم عبادی حقوق کودک و بعضا حقوق زنان بوده و هیچ فعالیتی مربوط به صلح نداشت؛ توجیهی که اعطا کنندگان داشتند این بود که ایشان برای کودکان، کار می کند و اگر کودکان به سروسامان برسند صلح حاکم میشود که این توجیه تنها یک بهانه بود. اعطای جایزه صلح نوبل به شیرین عبادی باعث شد که موضوع زنان در ایران برجسته تر شود، این موجب شد که زنان با اختلافات عمیق اعتقادی و انقلابی دور هم جمع شده و حول محور زنان به اشتراک رسیدند. در حوالی سال ۸۳ یا ۸۴ درباره این موضوع بحث می کنند که آیا حجاب با محوریت جنبش های فمینیستی دنبال شود یا خیر که به تصویب نمی رسد.
ورود جدی گشت ارشاد به میدان از زمان دولت احمدی نژاد
حجت الاسلام زیبایی نژاد تاکید کرد: از سال ۸۳ با انتقاد رهبر انقلاب از وضع حجاب، گشت ارشاد وارد میدان می شود و با آمدن دولت آقای احمدی نژاد این ورود گشت ارشاد جدی تر میشود. از سال ۸۵ جنبش های فمینیستی ایران به این نتیجه می رسند که از مسیر تشکیلات نمی توانند اهداف خود را دنبال کنند. با راه افتادن اینترنت در ایران کمپین یک میلیون امضاء توسط فمینیست ها فعال می شود که مخاطب عموم مردم است، در این کمپین نیز قرار گرفتن حجاب در محور کلیدی مبارزات فمینیستی رای نمی آورد.
وی یادآور شد: از دهه ۶۰ ما با شیوع ویدئو ها مواجه بودیم و ۵۰ درصد از کسانی که تلویزیون داشتند، ویدئو هم داشتند، در دهه ۷۰ ماهواره وارد شده و اینترنت وارد کشور میشود. از نیمه دهه ۸۰ ما وارد بحث شبکه های اجتماعی شدیم که ابتدائاً فیس بوک است و از اوایل ۹۰ به اینستاگرام و دیگر برنامه های می رسد و در دهه ۹۰ بحث های مربوط به همجنس گرایی مطرح می شود.
ظهور زنان فمینیست در قامت فتنه گران سال ۸۸
رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده افزود: بحث حجاب به طور جدی از انتخابات سال ۸۸ تبدیل به مطالبه فمینیستی شده و با ورود همسران برخی از کاندیداها، عدم اجباری بودن حجاب مطرح میشود. در جریان ۸۸ معلوم می شود که تعداد زیادی از معترضین فتنه سبز از زنان فمینیست هستند؛ تحلیل ما این بود که جنبش های فمینیستی در حال احیای خود هستند و می خواهند به جنبش ۸۸ خدمت کنند. در انتخابات ۸۸ اجماعی بین فمینیست ها شکل گرفت که جریان زنان باید خود را در خدمت جنبش 88 قرار دهد. تا بعد از پیروزی، این جنبش خود را در خدمت جریان زنان قرار دهد، پس از وقایع ۸۸ تعدادی از این زنان دستگیر و بعد از آزادی روانه خارج شدند که این موجب تضعیف جریان فمینیستی داخل ایران شد. انجمن عدالت برای حقوق ایرانیان بعد از ۸۸ در خارج از کشور راه میافتد که هدف اصلی آنها دفاع از حقوق جنسی زنان بود. از اوایل دهه ۹۰ که فضای مجازی فعالتر شده، اقدامات گروه های فمینیستی هم وارد یک فضای جدید شده است.
فضای مجازی تحرکات فمینیستی را وارد فاز جدیدی کرد
ایشان با بیان اینکه در برخی از تحلیل ها حجاب به عنوان پاشنه آشیل جمهوری اسلامی مطرح شده است، یادآور شد: کمپین های کشف حجاب و ارسال تصویر آن ها به رسانه های غربی توسط مسیح علینژاد کلید خورد و پس از این جریان نهادهای بین المللی از این جریان حمایت کرده و به او جوایز بین المللی را اهدا میکنند. در سال ۹۵ مسیح علی نژاد کمپین چهارشنبه های سفید را راه اندازی می کند که تحت عنوان آزادی های یواشکی با رنگ سفید مطرح شد، انتخاب رنگ سفید به معنای صلح با زنان محجبه بود، یعنی ما از حجاب شما دفاع می کنیم، شما هم از آزادی های ما دفاع کنید.
حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد خاطرنشان کرد: در سال ۹۶ ویدا موحد در خیابان انقلاب در بلندی روسری خود را سر چوب می آویزد و بعد از آن در چند جای دیگر هم این کار را انجام می دهند که این حرکت برد رسانه ای بین المللی پیدا می کند.
وی گفت: شائبه سیاسی بودن این جریان با ملاقات مسیح علی نژاد با سران آمریکا پررنگ تر می شود که این موجب انتقاد برخی از فمینیست ها شد، چرا که از نظر آنان برای دخترانی که کشف حجاب می کنند، تبعات سیاسی به بار آورده و احکام آنان سنگین تر می شود. کسانی مانند نوشین احمدی معتقدند که نباید حجاب به مسئله کانونی زنان تبدیل شود، چرا که زنان دهها مسئله دارند. برخی از فمینیست ها و جامعه شناسان معتقدند که این کمپین های فمینیستی بیش از اینکه در خدمت زنان باشد، در خدمت جریانات سیاسی و حتی بازار آزاد است.
رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده تصریح کرد: در بحث حجاب اتفاقی رخ داده که برای جریان فمینیسیتی و جریان حاکمیت بعد مهمی است و آن بحث این است که نباید حجاب را مانند حجاب صدر اسلام دید. در صدر اسلام با حجاب به مثابه حکم شرعی مواجه ایم، امروز علاوه بر اینکه حجاب حکم شرعی است، به مثابه یک امر سیاسی هم دیده میشود. در مشروطه به بی حجاب ها مارک غربزدگی می خورد، در زمان رضاخان کشف حجاب با سیاست های او گره می خورد، در دهه ۴۰ و ۵۰ مبارزه با رژیم شاه با بحث حجاب پیوند می خورد، زمانی که به حکومت جمهوری اسلامی می رسیم، موضع گیری های امام و حاکمیت حجاب را به نماد زن مسلمان انقلابی تبدیل می کند.
وی افزود: اینکه حجاب نماد زن انقلابی است باعث می شود که هر کس انگیزه مقابله با انقلاب دارد، سراغ حجاب می رود و فردا اگر حاکمیت از بحث حجاب کوتاه آمد، به منزله شکست انقلاب قلمداد می شود و من این سخن را به رهبر معظم انقلاب عرض کردم. ایشان به بنده یادآوری کردند که گویا تصور کردید که ما حجاب را به امری نمادین تبدیل کردیم، در حالی که جریانات چپ، حجاب را به امری نمادین تبدیل کرده اند که شکست حجاب را به مثابه شکست انقلاب قلمداد کنند؛ من بعد از مطالعه درباره این موضوع به این نتیجه رسیدم که حق با رهبر معظم انقلاب است. اگر حجاب تبدیل به امری نمادین شود، چند اتفاق می افتد، نخست اینکه خود این مسئله برای انقلابیون و مخالفین حساسیت برانگیز می شود، اثر دیگر این است که مطالبات فمینیستی به حاشیه می رود.
رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده تاکید کرد: نباید تصور شود که اگر حاکمیت از بحث حجاب تنازل کند، دیگر مسئله ای وجود ندارد؛ بلکه مسائل دیگر محور تخاصم خواهد بود. کشوری که بیشترین درصد شیعه را دارد جمهوری آذربایجان است که میتینگ های همجنسگرایی در آن برگزار می شود، اگر ما هم از حجاب کوتاه بیاییم، باید زیر بار دیگر مسائل نیز برویم. به فرمایش رهبر انقلاب، اگر ما از حجاب کوتاه بیاییم، وضع ما به مراتب بدتر از کشورهای اسلامی و ترکیه میشود، چراکه بحث های سیاسی هم مطرح خواهد شد.
کانال مرکز تحقیقات زن و خانواده در سروش
https://sapp.ir/womenrc
کانال مرکز تحقیقات زن و خانواده در ایتا
https://eitaa.com/womenrc
با ما همراه باشید
