به گزارش روابط عمومی پژوهشکده زن و خانواده، نشست «تجربه‌ی زنان در پیاده‌روی اربعین» برگزار شد. در این نشست که در بیستم شهریورماه به صورت حضوری در تهران برگزار شد، آقایان دکتر محمدتقی کرمی، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و مولف کتاب "جای پای زینب؛ پدیدار شناسی پیاده روی زنان ایرانی در اربعین"، دکتر محمدرضا پویافر، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم انتظامی امین، و خانم دکتر فریبا علاسوند، عضو هیات علمی پژوهشکده زن و خانواده به ارائه بحث پرداختند.
همچنین در بخش دیگری از این نشست که اساتید، پژوهشگران و علاقمندان به حوزه‌ی مطالعات زن و خانواده درآن حاضر بودند، حجت الاسلام زیبایی نژاد، رییس پژوهشکده زن و خانواده از آخرین کتاب منتشر شده در پژوهشکده با عنوان "جای پای زینب؛ پدیدار شناسی پیاده روی زنان ایرانی در اربعین"، تالیف آقای دکتر محمدتقی کرمی رونمایی کرد.
در ابتدای این برنامه، دکتر محمدرضا پویافر، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم انتظامی امین که با موضوع «مشارکت زنان ایرانی و عراقی در خیر دینی اربعین» به این نشست آمده بود، از چیستی راهپیمایی اربعین و نحوه‌ی مواجهه با آن سخن گفت. وی اربعین را رخدادی عراقی خواند که ایرانیان صرفاً مواردی را به معنای آن می‌افزایند. پویافر در ادامه خاطرنشان کرد: کثرت جمعیت زوار اربعین حسینی به معنای ثبات و افزایش دین‌داری در جامعه نیست و صرفاً در دنیای مدرن امروز که انسان مدرن وامانده در حیرانی، امروزه به دنبال معناست، این معنا را در زیارت دنبال می کند. وی، به خیر دینی؛ خدمات و احسان بدون نفع شخصی ارائه شده به زوار اشاره کرد و خصایص آن را منفعت‌رسانی به مومنان، زمان مقدس، مکان مقدس، و نیت الهی برشمرد که تمامی این خصایص در راهپیمایی اربعین به چشم می‌آید.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم انتظامی امین، سخنان خود را با طرح مبحث «چیستی خیر دینی زنان ایرانی در اربعین حسینی و قیاس آن با زنان عراقی» در قالب طرحی پژوهشی پی‌گرفت و از ضعف علوم اجتماعی در پردازش رخدادهای مرتبط با این رخداد انتقاد کرد. پویافر در ادامه، به چند دوگانگی در خصوص رخداد اربعین، خصوصاً در بحث خدمت‌رسانی؛ دوگانه‌ی موکب – زائر، دوگانه‌ی ایرانی – عراقی، دوگانه‌ی خیر مستقر - خیر در حرکت، و نهایتاً دوگانه‌ی تمایز فردی – گروهی اشاره کرد.
سخنران نخست این نشست، از جمله مباحث مطرح در پژوهش خود را، این پرسش عنوان نمود که چرا عراقی‌ها خالصانه به زائران ایرانی خدمات ارائه می‌دهند؟ ایشان ضمن رد این ادعا که این رویکرد در جبران ستم روا داشته شده به ائمه‌ی اطهار (ع) در گذشته است، گفت: "دلایل چندی برای این رفتار قابل شمارش است که از آن جمله است: اباعبدالله (ع) تجلی و محور یگانگی هویت ملی و دینی اعراب است، ضمن آنکه مهمان برای عرب اهمیت بسیاری دارد".
دکتر پویافر در ادامه و ضمن طرح این پرسش که «آیا زنان ایرانی به مراسم اربعین بروند یا خیر»، آن را چندان خوشایند فرهنگ اجتماعی امروز ندانست و گفت: "در پژوهش حاضر، بررسی‌هایی در قیاس زن ایرانی و عرب بدین ترتیب صورت گرفته است که در وهله‌ی نخست، رهبری خدمات‌رسانی راهپیمایی اربعین، بر خلاف زنان ایرانی، بر عهده‌ی زنان عرب است، ضمن آنکه، خدمات‌رسانی زن ایرانی بیشتر در مسیر نجف به کربلاست، در حالی که زن عراقی در تمامی مسیرها خدمات ارائه می‌کند". به گفته‌ی ایشان: "زن ایرانی بیشتر در جلوی صحنه به زائران خدمات عرضه می‌دارد، در حالی که زن عرب عمدتاً در پشت صحنه حضور دارد". عضو هیأت علمی دانشگاه علوم انتظامی امین افزود: "تعامل زن ایرانی با دیگری برجسته است، در حالی که این تعامل در زن عرب کمتر به چشم می‌خورد. همچنین نوع حضور و خدمات‌دهی زن عراقی غالباً در حوزه‌ی اسکان و تغذیه است، حال آنکه زن ایرانی بیشتر به سوی فعالیت‌های فرهنگی و سلامت‌محور میل می‌کند. نهایتاً آنکه، در زن ایرانی، انگیزش‌های سیاسی و ایدئولوژیک به چشم می‌خورد، در حالی که در زن عرب، حب‌الحسین غالب است".
پویافر قیاس خود را به مواکب حسینی نیز بسط داد و گفت: "در موکب عرب، روابط نزدیک، در هم تنیده و عشیره‌ای، حرف اول را می‌زند، اما در موکب ایرانی، روابط بر اساس مسائل کاری، اداری، ثبت‌نام و حتی انتخاب شدن است". وی در پایان سخنان خود گریزی نیز به بحث ارتباطات خانوادگی زد و گفت: "حضور زن ایرانی در اربعین، حضوری منقطع از خانواده است که دغدغه‌های بسیاری به دنبال دارد، در حالی که این حضور برای زن عراقی بدان دلیل که به همراه خانواده است و مسئولیت خود را در کنار دیگر وظایف خانوادگی‌اش انجام می‌دهد، مشکل چندی به دنبال ندارد".
در ادامه‌ی این نشست، دکتر فریبا علاسوند، عضو هیأت علمی پژوهشکده‌ی زن و خانواده، در سخنانی، مسیر راهپیمایی زنان در اربعین را مسیر «زن، کلمه و احساس» خواند و خاطرنشان کرد: "امروز می‌توان با این لنز به واقعه‌ی امام حسین (ع)، به گونه‌ای دیگر نگریست". ایشان، قرائت اسلام در 40 سال گذشته را با قرائت‌های تاریخی پیشین متفاوت دانست و گفت: "امروز می‌بایست با این مقیاس تمدنی به مبحث اربعین نگاه کرد و خواستار توجه ویژه به سهم زنان در رخداد اربعین شد". علاسوند گریزی به تجربیات خود از راهپیمایی اربعین زد و بر آن اساس، زنان عراقی را به دو دسته‌ی زنان به شدت عامی و زنان بسیار فرهیخته تقسیم کرد. عضو هیأت علمی پژوهشکده‌ی زن و خانواده خاطرنشان کرد: "در طول سالیان اخیر، تلاش‌های بسیاری در راستای افزایش معلومات و سطح دانش این دسته از زنان توسط مبلغین و با ابزارهایی چون برگزاری سخنرانی صورت گرفته است". علاسوند، زنان بسیار فرهیخته‌ی عراقی را کمتر در معرض دید عموم دانست و گفت: "هر دو دسته، بسیار شجاع هستند و این رمز و اساس، پشت‌صحنه‌ی راهپیمایی اربعین در عراق است که این دو دسته دنبال می‌کنند". ایشان گریزی نیز به بانوان سیاسی عراقی زد و افزود: "این تعداد، کم هم نیستند که برخی از ایشان، پیشتر به ایران پناه آورده بودند".
فریبا علاسوند از دیگر موضوعات قابل ذکر در خصوص زنان عراقی در اربعین را خودداری ایشان از هرگونه آمیختگی با امر زنانه و جذابیت‌های بصری عنوان کرد و گفت: "در روز اربعین در کربلا، درب خانه‌های مردم به روی زوار باز است و جالب آنکه در این روز، در پی برگزاری سخنرانی و روضه‌خوانی در منازل‌شان بر می‌آیند".
فراز پایانی سخنان عضو هیأت علمی پژوهشکده‌ی زن و خانواده، به برخی تفاوت‌های فرهنگی میان زن ایرانی و عرب اختصاص داشت که اهمیت دادن زن ایرانی به مسئله‌ی نظافت از آن جمله بود. ایشان تعلق خانوادگی و دعوت طرفین به منازل خود را از دیگر ویژگی‌های زن ایرانی و عرب در مراسم اربعین عنوان کرد و افزود: "نکته‌ی قابل توجه آن است که به تدریج، زنان ایرانی به فرهنگ خدمت‌رسانی و فرهنگ عربی خو می‌گیرند". فاصله گرفتن از بغض جنگ و درک عمیق‌تر زن عراقی از سوی زن ایرانی، پایان‌بخش سخنان دکتر علاسوند بود.
سخنران دیگر این نشست، حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر زیبایی‌نژاد، رئیس پژوهشکده‌ی زن و خانواده بود که گفتار خود را با مبحث تبدیل تهدید به فرصت؛ از جمله اصول و سیاست‌های خداوند، پیامبر (ص) و اولیای دین آغاز کرد. ایشان به شیطان و نقش وی در فریفتن انسان اشاره کرد و گفت: "در مواردی، دسیسه‌های شیطان سبب بیداری انسان می‌گردد". زیبایی‌نژاد، فرایند حاضر را به ابعاد اجتماعی نیز بسط داد و گفت: "این امر خطیر می‌تواند به تقویت بنیان‌های اجتماعی یاری رساند". ایشان، بزرگ‌ترین لطمه به بشر را رخداد عاشورا دانست که در عین حال، به بزرگ‌ترین فرصت برای انسان تبدیل شده است. به گفته‌ی وی: "اربعین، پدیده‌ای است که در جهان معاصر، برای انسان، تمدن‌ساز خواهد شد".
رئیس پژوهشکده‌ی زن و خانواده ضمن قدردانی از تلاش‌های دکتر محمدتقی کرمی، خاطرنشان کرد: "کتاب ایشان سبب شد پیوندی میان جامعه‌شناسی، مطالعات جنسیت و اربعین ایجاد گردد". حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر زیبایی‌نژاد در پایان سخنان خود ابراز امیدواری کرد که پدیدارشناسی زنان ایرانی در اربعین، باعث فهم بیش از پیش زنان ایرانی و تبادلات فرهنگی میان زنان ایرانی و عراقی گردد.
در ادامه‌ی این نشست، مراسم رونمایی از تازه‌ترین اثر پژوهشکده‌ی زن و خانواده با عنوان جای پای زینب (س)؛ پدیدارشناسی پیاده‌روی زنان در اربعین با حضور مولف کتاب، جناب آقای دکتر محمدتقی کرمی برگزار شد.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه و طی سخنانی، نسبت علوم اجتماعی با امر دینی را مورد توجه قرار داد و گفت: "متأسفانه علوم اجتماعی ما واقعیات دینی و مذهبی را نمی‌بیند و نمی‌شنود". ایشان راهپیمایی اربعین را استثنایی دانست که علوم اجتماعی مبادرت به فهم آن کرده و این بخت را داشته که مورد اقبال این علم و علوم وابسته قرار گیرد. ایشان در ادامه‌ی سخنان خود، به الگوی سوم از صدای زنان راهپیمایی اربعین، همچنین تحقق شناخت خود اشاره کرد و در توصیف زن ایرانی در این خصوص گفت: "ایشان با وجود بی‌عدالتی‌های جنسیتی، خواهان افتادن در دام روایت‌های فمینیستی نیستند". کرمی، درک و فهم زنان ایرانی را فراتر از برداشت‌های تئوریسین‌های امروز دانست و پژوهش در خصوص حضور زنان در راهپیمایی اربعین را فصلی دامنه‌دار خواند که تازه، آغاز راه محصولات پژوهشی از این دست است.
جلسه‌ی پرسش و پاسخ با حضور آقایان دکتر پویافر و کرمی، پایان‌بخش نشست «تجربه‌ی زنان در پیاده‌روی اربعین» بود.
