رویکردهای الهیاتی در نگه داشت خانواده/ تک جنسیت محوری آسیبهایی را به دنبال خود دارد

به گزارش روابط عمومی همایش؛ در ابتدای این نشست خانم دکتر سمیه عرب خراسانی، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با اشاره به اینکه هر جا بحث از خانواده یا جنسیت میشود ما ناگزیر هستیم یک گریزی به مسائل بنیادین و اعتقادی داشته باشیم گفت: این مباحث مدام در حال تحول معنایی و مصداقی هستند.
 وی جنسیت در حوزه زنان و مردان را به دو حوزه کم قدرتها و آن جنسی که قدرت بیشتری دارند تقسیم کرد و گفت: ما در حوزه جنسیت و خانواده با نوعی تک جنسیت محوری مواجه هستیم که در ادامه میتوان گفت این تک جنسیت محوری در اختیار مردان است و خانواده نیز در همین نظام جنسیتی تک محور و به عبارتی دیگر، مردانه تعبیر شده و آنچه که در حول و حوش خانواده وجود داشته است از منظر این جنس تعبیر میشود.
 خانم عرب خراسانی با تاکید بر اینکه تک جنس محوری آسیبهایی را به دنبال خود دارد افزود: فرقی نمیکند این تک جنس محوری در حوزه زنان باشد یا مردان؛ در هر صورت وضعیتی که ما با آن مواجه هستیم، وضعیت تک جنسیتی است که باید تغییر کند؛ و این به آن معنا نیست که مرد برداشته شود و زن به جای آن گذاشته شود.
 این پژوهشگر حوزه زنان و خانواده گفت: همه عناصر حال حاضر جامعه اعم از عناصر فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و دیگر حوزهها برای خود معناسازی در حوزه مردان و زنان تعریف کردند و میتوان گفت خانواده مسئله بسیار جدی در این حوزه است که دو تکلیف باز تولید نسلی و باز تولید جامع از طریق آن انجام میشود؛ که همه اینها در همین سامانه تک جنس محوری باز تولید میشود.
 وی خانواده را به عنوان یک شعبه از عرصه عمومی جامعه دانست و افزود: در حال حاضر در این ساختار و نهاد نیز یک جنس بیشتر صاحب قدرت است و آن هم مردها هستند. و گروه زنان که به عنوان گروه کم قدرت شناخته میشوند در مقابل گروه مردان که به عنوان مدیر، رئیس و فرد پرقدرت گروه شناخته میشوند، تعریف میشود و الگو و معیار بهنجاری برای این مسئله شکل گرفته است.
 خانم عرب خراسانی با تاکید بر اینکه این ماجرا زن را در موقعیت دوم سلسله مراتب ارزشی قرار میدهد گفت: فردی که در گروه کم قدرت قرار دارد تلاش میکند در زمین بازی امتیاز گیری کند و یا به تعبیری دیگر، زن در کانون خانواده باید رگ خواب همسر را پیدا کند که در این زمین بازی، طرف دوم که همسر باشد دو حوزه قدرت و ثروت در اختیارش است و از طرفی منزلت اجتماعی نیز در اختیار اوست.
 وی در ادامه در توضیح رویکرد الهیاتی پیرامون این مبحث گفت: در این ساختار سامانهای شکل گرفته است که دین را نیز با خود همراه کرده و به یک معنا زمانی مفاهیم و تعابیر دین را میفهمیم که مفاهیم در تعابیر تک جنسیت محورانه دیده شود. از این رو گفته میشود طبق آموزه های دینی در خانواده هم نفر تبعیت کننده از شوهر و مرد که همان زن و مادر است، در خدمت تقویت نگاه پدرانه و شوهرانه قرار گیرد.؛ بنابراین باید نگاهی در این حوزه تقویت شود که نگهداشت زندگی و خانواده منوط به توصیههای دینی به زنان است و به یک معنا توصیهها نیز تک جنسیتی هستند.
 همچنین در ادامه این نشست دکتر فهیمه زارع، عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با ارائه سرفصل مفاهیم دینی و انسجام زیست خانوادگی به عنوان مبحثی که در این نشست ارائه میکند گفت: تلاقی دو حوزه خانواده و دین از همان ابتدای شکلگیری جامعه شناسی از دغدغههای جامعه شناسان کلاسیک بوده و تاکنون نیز در زیست جوامع تاثیرگذار بوده و به عنوان یک حوزه سخت و پرچالش و مشکل آفرین شناخته میشود.
 وی با اشاره به نظریات دورکیم جامعه شناس فرانسوی در تعریف امر دینی گفت: امر دینی در واقع ارتباط تنگاتنگی با قاعده و قاعده مندی دارد و از طرفی دین در خانواده نیز قاعده مند است.
 خانم زارع با اشاره به اینکه شبکهای از مفاهیم در دین وجود دارد که میشود در زیست خانوادگی از آنها صحبت کرد گفت: مفاهیمی مثل از خود گذشتگی قناعت تقوا یا خویشتنداری که بزرگان دین از این مفاهیم برای آموزههای خانوادهها در راستای همان قاعده مندی استفاده میکنند.
 عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با بیان اینکه در دوران مشروطیت و پیش از آن دو ستون دین و خانواده، هدایت تاریخی، فرهنگی و برساختههای جامعه ایرانی را بر عهده داشت گفت: از دو سده قبل به این طرف تغییر و تحولاتی در این نظام رخ داده که کارکرد خانواده و ارزشها و نگرش مربوط به آن را متحول کرده است.
 وی با اشاره به عنوان همایش بینالمللی خانواده مقاوم که اسفند ماه توسط پژوهشکده زن و خانواده برگزار میشود گفت: ما قبول داریم که تغییراتی رخ داده است اما همچنان قائل به این مسئله هستیم که میشود کنشگری خود را در زمینه مقاومت در برابر تغییرات و تحولات انجام داد.
 خانم زارع با اشاره به فروپاشی خانواده در دهههای اخیر و انواع طلاقها، اعم از طلاق حقوقی و طلاق عاطفی در نهاد خانواده گفت: باید دید دین که در همه اعصار به عنوان یک بازیگر اصلی در نهاد خانواده ایفای نقش میکرده، اکنون چگونه میتواند به خانواده ایرانی کمک کند.
 وی رابطه دین و خانواده را یک رابطه بده بستانی و دیالکتیکی دانست و گفت: دین قادر است نظام ارزشی را به خانواده منتقل بکند و حمایت این دو نهاد از یکدیگر کاملاً امری طبیعی است. از طرفی میتوان گفت این مسئله در مفاهیم و ادبیات شیعی نیز نقش مهمی ایفا میکند.
 خانم زارع در خصوص این مسئله افزود: ادبیات مذهبی ما یک ادبیات خانوادهگراست وقتی ما از خانواده اهل بیت و پیامبر یاد میکنیم یا حضرت ابوالفضل به عنوان نماد برادر در خانواده و ساختار فرهنگی ایرانی نقش موثری ایفا میکند به نوعی بیانگر این است که انسان ایرانی دوست دارد رویکرد الهیاتی را هم از نگاه خانوادهگرا ببیند.
این پژوهشگر حوزه خانواده با اشاره به شبکه مفهومی غربی که در سطوح عینی سرمایهداری را تشویق میکند و در آن نابرابری قدرت به وضوح مشخص است گفت: باید ببینیم چه میتوانیم انجام دهیم تا شبکه مفهومی خود را در این حوزه تقویت کنیم.
 وی همچنین با مرتبط دانستن رضایت زناشویی و روابط خانوادگی با مفاهیم ارزشی که در آیینهای بزرگ به آنها سفارش میشود گفت: هم خانواده درمانها و هم جامعه شناسان و پژوهشگران حوزه خانواده قائل بر آنند که ارتباط معناداری بین معنویت و بخشودگی وجود دارد و میتواند رضایت زناشویی و رضایت از روابط در حوزه خانواده را افزایش دهد.
 خانم دکتر زارع در پایان با تاکید بر اینکه موفقیت برای خانواده امروز ایرانی مفهوم مهمی است گفت: اگر به سمت مرجعیتهای قبلی و آموزههای قبلی خود برویم میتوانیم امیدوار باشیم که خانواده خود را در مقابل هجمههای حال حاضر توانمند کند.

در ادامه این نشست حجت الاسلام امیرمهاجر میلانی، عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده بحث خود را با سرفصل رویکرد الهیات تاریخی با حوزه جنسیت آغاز کرد و گفت: ما باید تلاش کنیم تعقل تاریخی را در حوزه جنسیت دنبال کنیم چرا که تعقل تاریخی در ایران نفوذ پررنگی نداشته است.
 وی با بیان اینکه نسل امروز نه نسلی آرمانی است که نگاهی به آینده داشته باشد، و نه نگاهی به تاریخ و گذشته دارد آن را نسل بیتاریخ دانست که به هیچ معنادهی باور ندارد و در این خصوص افزود: ما باید یک تیغ دو لبهای را بلند کنیم که هم تاریخیت و موجودیت ما را نمایان کند و از طرفی نگاهی آرمانی به آینده داشته باشد.
 حجت الاسلام میلانی با پیچیده دانستن شرایط حال حاضر در خصوص نگاه الهیاتی به پدیده جنسیت گفت: اگر به خود الهیاتیها هم بگوییم چطور میشود از نگاه جنسیتی به آن مسئله بپردازیم از پاسخ عاجز خواهند بود و شخص تا زمانی که دانش خود را به ابژه خود تبدیل نکند به یک شناخت صحیح در این خصوص نمیرسد.
 وی با انتقاد از نگاه ۲۰۰ سال اخیر در خصوص نوع نگاه شرایط ضد زن و خشونت امیز به این جنس که در همه سال ها القا شده است گفت: آنقدر این مسئله تکرار شده و در همه اعصار گفته شده است که حالا تبدیل به یک رژیم حقیقت شده و اگر بخواهیم امروزه غیر از این مسئله را فهم کنیم و غیر از این موضوع بیندیشیم سفاهت به نظر میرسد.
 عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده تنها راه رسیدن به فهم تاریخی را از بعد الهیات دانست و گفت: هم آرمانهای تجددی و هم آرمانهای سنتی بخشی از آن در تاریخ است.
 در پایان این جلسه هر یک از ارائه کنندگان بحث در خصوص موضوعاتی که در این نشست ارائه کردند به بحث و تبادل نظر پرداختند و به تبیین رویکردهای خود در خصوص مباحث مطرح شده پرداختند.