تفاوت های حقوقی و تکوینی بین زن و مرد، نشانه تنقیص زن نیست

وی افزود: مسئله مادری آنقدر جایگاه ممتازی دارد که در مسیر خالقیت و هدف آفرینش است و اگر انسان نباشد همه آفرینش لغو خواهد بود زیرا خداوند هستی را برای تسخیر انسان آفریده است بنابراین مادر در طول اراده خالقیت خداوند وجود دارد؛ براساس آموزه‌های فقهی، کلامی و مجموعه آموزه‌های اسلام وقتی مادر چنین جایگاهی دارد بنابراین باید شرایط و حق و حقوق و تکالیفی برای او طراحی شود تا بتواند از پس این نقش مهم برآید.
سجادی امین با بیان اینکه تمامی تفاوت‌های حقوقی و تکوینی که بین زن و مرد وجود دارد عمدتا ناظر به نقش مهم زن در خانواده و مسئله فرزندآوری و تربیت فرزند است، اظهار کرد: حضرت علی(ع) در توصیه به محمدبن حنفیه فرمودند اگر توان داشتی که کاری را فراتر از مسئولیت زن از او برداری این کار را بکن. این سؤال پیش می‌آید که آیا اینکه این مسئولیت که ناظر به دیگران است از عهده زن برداشته شود به خاطر نقص و عدم توانایی زن است؟ قطعا خیر؛ عدم تصدی به خاطر آن است که زن بتواند به وظایف مادری خود رسیدگی کند زیرا هیچ کس نمی‌تواند جایگزین نقش مادری باشد.
نویسنده کتاب زنان، افتاء و مرجعیت با بیان اینکه دوران رشد و تربیت فرزند باید در دامان گرم مادر انجام شود تا بچه بتواند این مهر و محبت را به همسر و فرزندان منتقل کند، تصریح کرد: بنابراین بحث بر سر نقص زنان نیست و آموزه‌های دینی هم چنین چیزی را تایید نکرده است. زن اگر عاطفه و انفعال نفسانی بیشتری نسبت به مرد دارد باز فضیلتی برای انجام بهتر فرزندآوری و تربیت فرزند است بنابراین اگر با این نگاه وارد تفاوت‌های حقوقی و مسئولیت و تکالیف وارد فقه شویم نگاه تنقیصی به زن از بین خواهد رفت.
وی اضافه کرد: اگر زنان نقص ذاتی می‌داشتند هیچ زنی در هیچ مقطعی از تاریخ نباید یکسری مسئولیت‌ها را عهده‌دار می‌شد یا اینکه خداوند نقش خاصی به برخی زنان نمی‌داد این درحالیست که گزارشات تاریخی و روایی مؤید وجود یکسری مسئولیت‌ها برای زنان است. مسئله دیگر هم بحث امور ولایی و غیر ولایی است؛ شئون ولایی یعنی فقیه نسبت به امور دیگران حق تصرف، مداخله و ... به غرض تامین مصلحت مولی‌علیه دارد.
سجادی امین افزود: مثلا پدر و جد پدری نسبت به شئون صغار و مجانین و ... ولایت دارد و می‌تواند برای تامین مصالح آنان مداخله داشته باشد یا حاکم شرع، ولی ممتنع است یعنی اگر کسی وظایفی را که دارد نتواند یا نخواهد انجام دهد شارع می‌تواند انجام دهد.
وی ادامه داد: در فقه، اصل اولیه بر عدم ولایت فردی بر فرد دیگری است و هیچ کسی حق تصرف در امور دیگری را ندارد مگر آن که خداوند این ولایت را که مخصوص او است به برخی واگذار کرده باشد؛ این ولایت برای پیامبران و ائمه(ع) ثابت است و برای ولی فقیه در عصر غیبت هم مورد اختلاف است و برخی مانند امام و حضرت آقا و بسیاری دیگر برای عنوان فقیه ولایت قائلند ولی برخی هم از باب امور حسبه قائل به ولایت فقیه هستند.
پژوهشگر مطالعات زن و خانواده با بیان اینکه در ازدواج دختر باکره اگر می‌گوییم پدر ولایت دارد باید حتما دلیل خاص داشته باشیم، گفت: وقتی به واقعیت ولایت در آموزه‌های دینی نگاه می‌کنیم صرفا یک تکلیف و مسئولیت است نه یک حق که از زنان سلب شده باشد لذا ساقط‌شدن شئون ولایی برای زن یعنی رفع یک مسئولیت از دوش آنان طبق مصالح الهی.
وی افزود: این سلب مسئولیت در راستای هدف خلقت است و برخی موارد آن الزامی است و برخی به نحو ترجیح؛ یعنی مرجح است که زن عهده‌دار فلان مسئولیت نشود. بحث شهادت هم اینگونه است؛ در نگاه ابتدایی ممکن است این نگاه تنقیصی به زن باشد زیرا شهادت دو زن برابر یک مرد تلقی شده است ولی اگر مسئله شهادت را تحلیل کنیم خواهیم دید خدا خواسته این نوع مسئولیت‌ها از دوش زن برداشته شود؛ در فقه هم تحمل شهادت(دیدن یک حادثه و ثبت آن) و هم ادای شهادت داریم لذا شارع تشریع کرده است که باید دو زن شهادت دهند یا در مواردی شهادت زن پذیرفته نیست.
سجادی امین با بیان اینکه اگر بخواهیم نگاه دین را بفهمیم باید به آموزه‌های دینی مراجعه کنیم، تصریح کرد: مثلا در بحث شهادت، شهادت از نظر دین یک مسئولیت و تکلیف دشوار است و گاهی امنیت جانی شاهد در خطر می‌افتد لذا از دوش او برداشته شده است از این رو نباید نگاه عرفی و ارزشگزارانه عمومی داشته باشیم که در طول تار یخ متغیر است.
سجادی امین اضافه کرد: وقتی زن و مرد وارد ربطه زوجیت می‌شوند آیا فکر کرده‌اید چرا در نگاه دین معیشت زن و نفقه زن بر دوش مرد است؟ آیا شرع، زن را مالک نمی‌داند یا زن توانایی کسب درآمد ندارد؟ قطعا خیر؛ اسلام از 1400 سال قبل حق مالیکت زن را به رسمیت شناخت و می‌تواند شغل و درآمد داشته باشند ولی باز شریعت دستور می‌دهد نفقه او بر عهده مرد است تا بتواند به مسئولیت خانواده برسد.
وی با بیان اینکه یکی از فضیلت‌های تکوینی مرد براساس آیه قوامیت هم همین است، افزود: در این همین آیه ضمیر هم به مجموعه زنان و مردان برمی‌گردد نه فضیلت رجال بر نساء بلکه برخی زنان و مردان بر برخی از زنان و مردان دیگر برتری داده شده‌اند. همین فضیلت در جایی صرفا برای زنان است لذا فرمود: نساءکم حرث لکم که بر فرزند آوری زنان تاکید دارد. در روایت هم داریم که بهشت زیر پای مادران است ولی برای مردان نفرموده است.
وی با اشاره به بحث دیه، گفت: وقتی دیه مرد بیشتر از زن است جنبه ارزشی مدنظر نیست. اگر یک قهرمان المپیک و مرجع تقلید و پزشک متخصص و ... کشته شود از جهت دیه فرقی با یک فرد معمولی ندارد؛ در مورد زن و مرد هم همین است بلکه نگاه اقتصادی مطرح است زیرا عموما نان‌آور خانه مردان هستند لذا باید از خانواده‌ای که مرد خود را از دست داده است حمایت شود، حال اگر نان‌اوری بر دوش زن باشد حکومت باید برای  این افراد که استثناء است تدبیری بیندیشد.
استاد حوزه علمیه در مورد تفاوت سن تکلیف بین دختر و پسران، افزود: سن تکلیف به متغیرهای مختلفی مانند رشد عقلی، فهم و درک و شعور و بلوغ جسمی و ... مرتبط است؛ در نگاه دینی مشهور سن 9 سال، سن تکلیف برای دختر است و این نشانه رشد عقلی و فکری دختر است و علم هم مؤید این موضوع است گرچه بلوغ جسمی آنان ممکن است کمی دیرتر از بلوغ فکری آنان ایجاد شود.