تاریخ انتشار: 1403/11/28
کرسی نظریه‌پردازی با موضوع بررسی روایات مرتبط با تمتع با باکره، با حضور جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه و پژوهشگران فقه و اصول برگزار شد. در این نشست علمی،اقای میلانی به‌عنوان دبیر نشست و حجت‌الاسلام والمسلمین سجادی امین و حجت‌الاسلام والمسلمین فاضل به‌عنوان اساتید ارائه‌دهنده، دیدگاه‌های خود را مطرح کردند.
در ابتدای این کرسی، اقای میلانی ضمن خوشامدگویی به حاضران و شرکت‌کنندگان مجازی، موضوع جلسه را تشریح کرد. وی گفت: موضوع این نشست بررسی روایاتی است که به مسئله ازدواج موقت با دختران باکره و شروط مرتبط با آن پرداخته‌اند. محور اصلی این روایات، مسئله تمتع با باکره به شرط عدم ازاله بکارت است.وی ادامه داد: این روایات، که از سوی ائمه معصومین (ع) نقل شده، در طول تاریخ مورد توجه فقها و اندیشمندان اسلامی بوده است. یکی از چالش‌های مهم در تفسیر این روایات، موضوع‌شناسی دقیق و مرزبندی مفهومی عبارت تمتع با باکره است. برخی از فقها معتقدند که این روایات، برخلاف ظاهرشان، ارتباطی با ازدواج با دختران باکره ندارند و موضوع آنها صرفاً به فاصله زمانی بین عقد و عروسی مربوط می‌شود.
دیدگاه‌های متفاوت فقها درباره تمتع با باکره
دبیر نشست با اشاره به دیدگاه‌های مختلف فقها در این زمینه اظهار داشت: برخی از بزرگان فقه، نظیر حضرت آیت‌الله‌العظمی شبیری زنجانی، معتقدند که این روایات به فاصله زمانی میان عقد و عروسی اشاره دارند و ناظر به ازدواج با دختران باکره نیستند. در مقابل، استاد محترم، حجت‌الاسلام والمسلمین سجادی امین، بر این باورند که این روایات باید به‌طور مستقیم به ازدواج موقت با دختران باکره به شرط عدم ازاله بکارت تفسیر شوند.اهمیت مفهوم‌شناسی دقیق در تفسیر روایات
اقای میلانی تأکید کرد: برای فهم صحیح این روایات، نیازمند مفهوم‌شناسی دقیق هستیم. اگرچه ظاهر این روایات به‌گونه‌ای است که امکان تفسیرهای مختلفی وجود دارد، اما تکیه بر قرائن و شواهد تاریخی و فقهی می‌تواند به روشنگری در این زمینه کمک کند. این مسئله، به‌ویژه در فقه معاصر و در مواجهه با چالش‌های مرتبط با ازدواج موقت، اهمیت ویژه‌ای دارد.ارائه نظریه حجت‌الاسلام والمسلمین سجادی امین در کرسی علمی: بررسی اذن ولی در ازدواج باکره
در ادامه کرسی نظریه‌پردازی با موضوع بررسی روایات مرتبط با تمتع با باکره، حجت‌الاسلام والمسلمین سجادی امین به‌عنوان ارائه‌دهنده، نظریات خود را مطرح کرد. وی در ابتدای سخنان خود ضمن عرض سلام و احترام به حضار و قدردانی از اساتید حاضر در نشست، به تشریح موضوع پرداخت و بیان داشت: آنچه امروز خدمت شما ارائه می‌کنم، بخشی از پژوهش‌های ارائه‌شده در کتاب اذن ولی در ازدواج باکره است که به یکی از موضوعات حساس و چالش‌برانگیز فقهی می‌پردازد.بررسی تعدد نظریات در موضوع اذن ولی
حجت‌الاسلام والمسلمین سجادی امین در ادامه اظهار داشت: موضوع اذن ولی در ازدواج باکره از جمله مباحثی است که دارای تنوع نظریات فراوانی است. در این زمینه حدود 9 نظریه مطرح شده که این تعدد آرا ناشی از کثرت روایات موجود در این باب است. از آنجا که این مسئله از جهات مختلف فقهی، اخلاقی و اجتماعی مورد توجه است، برخی از فقها آن را یکی از پیچیده‌ترین مباحث در استنباط احکام شرعی می‌دانند.وی افزود: این پیچیدگی به‌ویژه به دلیل نیاز به جمع‌بندی و تحلیل دقیق روایات است. در کتاب اذن ولی در ازدواج باکره، تلاش کرده‌ام تا با دسته‌بندی محتوایی و مفهومی این روایات، راهکاری ارائه دهم که هم درک مسئله را تسهیل کند و هم قابلیت اجرایی در مقام عمل داشته باشد.
نظریه نهایی: رشد و استقلال در ازدواج
این استاد حوزه علمیه در بخش دیگری از سخنان خود به نظریه‌ای که از آن دفاع می‌کند اشاره کرد و گفت: نظریه نهایی که به نظر بنده قابل دفاع است، این است که اگر دختری، علاوه بر بلوغ، عقل و رشد، مستقل در شئون زندگی خود باشد و به اندازه‌ای از رشد و عقلانیت رسیده باشد که تصمیمات مهم زندگی خود را، خودش بگیرد، در ازدواج هم مستقل است چه ازدواج دائم و چه ازدواج موقت.وی با تأکید بر تفاوت میان رشد در معاملات و رشد در نکاح، تصریح کرد: در کتاب به این نکته پرداخته‌ام که رشد در باب معاملات و نکاح با یکدیگر تفاوت دارند. هرچند برخی از فقها این دو را یکسان یا ملازم می‌دانند، اما تحلیل دقیق روایات نشان می‌دهد که این دو مفهوم، تفاوت‌های اساسی دارند و باید به‌طور مستقل بررسی شوند.
جمع‌بندی نظریات و اهمیت تحلیل دقیق روایات
حجت‌الاسلام والمسلمین سجادی امین اظهار داشت: این نظریه بر اساس تحلیل دقیق روایات و توجه به مقتضیات اجتماعی و اخلاقی ارائه شده است. امیدوارم که این مباحث بتواند راهگشای مسائل پیچیده‌ای باشد که در زمینه اذن ولی و ازدواج باکره مطرح می‌شود. از همه حضار گرامی و اساتید بزرگوار برای نقد و بررسی این نظریه سپاسگزارم.تحلیل فقهی و حقوقی حجت‌الاسلام والمسلمین سجادی امین درباره رشد و استقلال در نکاح
در ادامه نشست کرسی علمی بررسی اذن ولی در ازدواج باکره، حجت‌الاسلام والمسلمین سجادی امین به توضیح مفاهیم رشد و استقلال عملی در نکاح پرداخت و اظهار داشت: رشد در نکاح به این معناست که دختری که به حد بلوغ رسیده، عاقل است و رشید نیز هست. این موضوع، محور اصلی بحث ماست. حال اگر این سه ویژگی را دارا باشد، به تعبیر روایات، آیا او بین‌الابوین است یا خیر؟استقلال عملی و مالکیت امر خود
وی در ادامه افزود: اگر دختری به مرحله‌ای از عقلانیت در مقام عمل برسد که بتواند تصمیمات مهم زندگی خود را به‌صورت مستقل اتخاذ کند، به تعبیری عرفی، او مالک امر خود محسوب می‌شود. این اصطلاح در حقیقت بیانگر استقلال کامل فرد در مدیریت و شئون زندگی خود است. اگر چنین باشد، یعنی علاوه بر رشد، به استقلال عملی نیز دست یافته باشد، او در هر دو نوع ازدواج—اعم از دائم و موقت—مستقل بوده و نیازی به ولایت ولی در تصمیم‌گیری‌هایش ندارد.تفاوت میان ازدواج دائم و موقت
سجادی امین با تشریح وضعیت دختری که هنوز به استقلال عملی نرسیده و به اصطلاح روایات «بین‌الابوین» است، گفت: اگر دختری بالغ، عاقل و رشید باشد ولی در مدیریت زندگی خود به خانواده وابسته باشد، در این حالت وضعیت او در ازدواج دائم و موقت متفاوت خواهد بود.در ازدواج دائم، نظریه مورد قبول، نظریه تشریک است. به این معنا که تحقق ازدواج نیازمند نظر مشترک پدر و دختر است. اما در مورد عقد موقت، همین دختر که رشد کافی برای تشخیص مصلحت و مفسده را دارد، می‌تواند بدون نیاز به اذن ولی و به شرط عدم ازاله بکارت، عقد موقت داشته باشد.
مباحث فقهی و تفکیک از مسائل اجتماعی
این استاد حوزه علمیه تأکید کرد: این بحث صرفاً فقهی است و جنبه‌های اجتماعی یا مصلحت‌سنجی‌های دیگر در اینجا موردنظر نیستند. مسائل اجتماعی و مصلحت‌های مرتبط با این موضوع نیازمند بررسی‌های جداگانه‌ای است که از دایره این بحث خارج است.حجت‌الاسلام والمسلمین سجادی امین تصریح کرد: تشخیص رشد در نکاح و استقلال عملی دختران، بستگی به شرایط و معیارهایی دارد که در روایات و فقه اسلامی به‌طور دقیق بررسی شده‌اند. تفکیک میان رشد در معاملات و نکاح و همچنین استقلال عملی افراد، موضوعی کلیدی در فهم صحیح احکام مرتبط با اذن ولی در ازدواج است.
بررسی فقهی اذن ولی در عقد موقت با دختر باکره رشیده
حجت‌الاسلام والمسلمین سجادی امین در ادامه نشست به بررسی موضوع اذن ولی در عقد موقت با دختر باکره رشیده پرداخت و با اشاره به اهمیت این بحث در چارچوب فقهی اظهار داشت: نظر فقهی قابل دفاع این است که در مسئله ازدواج موقت، اذن ولی لازم نیست، به شرط آنکه ازاله بکارت صورت نگیرد.دسته‌بندی روایات مربوط به عقد موقت
وی در ادامه افزود: برای تحلیل این مسئله، در کتاب خود و مقاله‌ای مستقل با عنوان اذن ولی در عقد موقت باکره رشیده، پنج دسته روایت را بررسی کرده‌ام:- روایات ممنوعیت مطلق: این روایات به‌طور مطلق عقد موقت با دختر باکره را ممنوع دانسته و آن را نهی کرده‌اند.
- روایات جواز مطلق: این دسته روایات به‌طور مطلق و بدون هیچ قید و شرطی، عقد موقت را جایز دانسته‌اند.
- روایات مشروط به اذن ولی: این دسته، ممنوعیت عقد موقت بدون اذن ولی را مطرح کرده و شرط جواز را اذن ولی می‌دانند.
- روایات مشروط به عدم ازاله بکارت: در این دسته، جواز عقد موقت به شرط عدم ازاله بکارت مطرح شده، بدون اینکه اذن ولی شرط باشد.
- روایات جمع‌بندی: این روایات نظریه‌ای را ارائه می‌دهند که جواز عقد موقت با دختر باکره بدون اذن ولی، به شرط عدم ازاله بکارت، جایز است.
مفهوم واژه تمتع در روایات
سجادی امین با اشاره به اهمیت واژه تمتع در این روایات، بیان کرد: واژه تمتع در بسیاری از این روایات به‌طور مکرر ذکر شده است، مانند «الْجَاریة یتَمتَّعُ مِنْها الرَّجُل» یا «أَنْ یتَمَتَّعَ الْبکر» این واژه نیازمند بررسی دقیق است تا روشن شود که آیا منظور از آن عقد موقت است یا معنای لغوی آن، یعنی بهره‌برداری و استمتاع جنسی.وی افزود: اگر تمتع به معنای عقد موقت تفسیر شود، باید روایات را در همین چارچوب درک کنیم. اما برخی فقها، نظیر آیت‌الله شبیری زنجانی، معتقدند که منظور از تمتع در این روایات، معنای لغوی آن است، یعنی بهره‌برداری جنسی از دختر باکره که در فاصله بین عقد دائم و عروسی صورت می‌گیرد.
تمایز عقد موقت و استمتاع در فاصله عقد دائم و عروسی
وی در ادامه تأکید کرد: براساس دیدگاه آیت‌الله شبیری زنجانی، این استمتاع جنسی به معنای عقد موقت نیست، بلکه بهره‌برداری جنسی مادون رابطه نزدیکی است که در فاصله میان عقد دائم و عروسی رخ می‌دهد. این تفاوت دیدگاه نشان می‌دهد که برای فهم صحیح این روایات، باید معنای دقیق واژه‌ها و شرایط بیان‌شده در آنها را به دقت تحلیل کرد.حجت‌الاسلام والمسلمین سجادی امین خاطرنشان کرد: در جمع‌بندی روایات و بررسی دقیق آنها، نظریه جواز عقد موقت با دختر باکره رشیده، به شرط عدم ازاله بکارت، نظریه‌ای مستند و قابل دفاع است. اما اختلاف‌نظرها درباره مفهوم تمتع و تحلیل روایات مرتبط نشان‌دهنده پیچیدگی این مسئله فقهی است که نیازمند دقت بیشتر در تفسیر و جمع‌بندی نهایی است.
تحلیل فقهی واژه تمتع در روایات نکاح و جایگاه آن در نظریات فقهی
حجت‌الاسلام والمسلمین سجادی امین در ادامه نشست به بررسی معنای واژه تمتع در روایات فقهی پرداخت و تأکید کرد که این واژه نقش کلیدی در تحلیل و استنباط احکام مربوط به عقد موقت دارد. وی با اشاره به دیدگاه‌های مختلف در این زمینه گفت: تحلیل دقیق واژه تمتع در روایات، می‌تواند تأثیر مستقیم بر نظریه‌های فقهی مربوط به عقد موقت داشته باشد.دو تفسیر اصلی از واژه تمتع
سجادی امین با بیان اینکه واژه تمتع در روایات می‌تواند دو تفسیر متفاوت داشته باشد، اظهار داشت:- تفسیر لغوی:
تفسیر اصطلاحی فقهی:
در برخی روایات، تمتع به معنای خاص عقد موقت به کار رفته است. اگر این تفسیر پذیرفته شود، می‌توان از این روایات برای استنباط جواز عقد موقت بدون اذن ولی و به شرط عدم ازاله بکارت استفاده کرد.
وی افزود: اگر تفسیر لغوی از تمتع پذیرفته شود، این روایات نمی‌توانند به عنوان دلیل بر جواز عقد موقت استناد شوند. چراکه پاسخ امام در این روایات ناظر به بهره‌برداری جنسی در فاصله بین عقد دائم و عروسی است، نه عقد موقت.
واژه تمتع در قرآن و فقه
این پژوهشگر حوزوی با اشاره به کاربرد واژه تمتع در قرآن و متون فقهی تصریح کرد: در روایات و ابواب مختلف فقهی، علاوه بر معنای لغوی آن، در سه جا به معنای اصطلاحی نیز به کار رفته است:- متعه حج:
- متعه طلاق:
- عقد موقت:
دیدگاه فقها درباره روایات مربوط به تمتع
سجادی امین با اشاره به دیدگاه فقهایی نظیر مرحوم آیت‌الله شبیری زنجانی بیان کرد: برخی از فقها معتقدند که تمتع در این روایات به بهره‌برداری جنسی در فاصله میان عقد دائم و عروسی اشاره دارد. اگر این دیدگاه پذیرفته شود، روایات مرتبط نمی‌توانند برای اثبات جواز عقد موقت بدون اذن ولی استفاده شوند.وی افزود: این تفسیر لغوی از تمتع نشان می‌دهد که پاسخ‌های امام در این روایات، ناظر به بهره‌برداری جنسی محدود در فاصله میان عقد دائم و عروسی است. فاصله‌ای که امروزه نیز بسیار متعارف است و ممکن است چند ماه یا حتی چند سال طول بکشد.
سجادی امین خاطرنشان کرد: تحلیل دقیق معنای واژه تمتع در روایات، یکی از چالش‌های اصلی در بررسی فقهی موضوع اذن ولی در عقد موقت است. اگر تمتع به معنای لغوی آن گرفته شود، بسیاری از روایات ناظر به عقد موقت نمی‌توانند مستند جواز باشند. اما اگر این واژه به معنای عقد موقت تفسیر شود، نظریه جواز عقد موقت بدون اذن ولی و به شرط عدم ازاله بکارت قابل دفاع خواهد بود.
بررسی تطبیقی معنای تمتع و عقد موقت در فقه اسلامی
تحلیل اصطلاحات کلیدی در نکاح موقتدر فقه اسلامی، مفاهیمی نظیر تمتع و عقد موقت جایگاه ویژه‌ای دارند و همواره مورد بحث و تحلیل قرار گرفته‌اند. این مفاهیم، به‌خصوص در ارتباط با واژه‌هایی مانند باکره رشیده و شرایط عقد موقت، نیازمند دقت در تفسیر هستند. حجت‌الاسلام والمسلمین سجادی امین در این خصوص تأکید کرد که دسته‌بندی دقیق این مفاهیم و روایات مربوط به آنها، می‌تواند دیدگاه‌های روشن‌تری در زمینه احکام نکاح موقت ارائه دهد.
واژه عقد موقت و جایگاه آن در متون فقهی
سجادی امین با اشاره به تعریف عقد موقت اظهار داشت: این عقد به رابطه‌ای گفته می‌شود که مدت آن از پیش تعیین می‌شود و در برخی از متون فقهی، کتاب‌هایی مستقل به بررسی این نوع نکاح پرداخته‌اند. کتاب‌هایی نظیر المتعه نمونه‌ای از این تلاش‌های فقهی است که به‌طور جامع این مسئله را تحلیل کرده‌اند.وی در ادامه به ضرورت تمایز میان معنای لغوی و اصطلاحی تمتع اشاره کرد و گفت: چرا می‌گوییم این واژه به معنای اصطلاحی آن به‌کار می‌رود و نه معنای لغوی؟ در روایات متعدد، واژه تمتع در قالب یک مفهوم فقهی خاص استفاده شده و این امر به وضوح قابل مشاهده است.
انصراف از معنای لغوی به معنای اصطلاحی
یکی از دلایل اصلی استناد به معنای اصطلاحی تمتع، اصل انصراف در اصول فقه است. سجادی امین در این خصوص توضیح داد: وقتی واژه‌ای مانند تمتع در زمینه خاصی به‌صورت مکرر استفاده می‌شود، معنای لغوی آن به‌طور طبیعی کنار گذاشته شده و معنای اصطلاحی جایگزین آن می‌شود. به همین دلیل، در روایات مربوط به نکاح، تمتع به‌جای بهره‌برداری جنسی صرف، به عقد موقت با شرایط فقهی خاص اشاره دارد.روایات ناظر به نکاح موقت
سجادی امین به برخی از روایات مرتبط اشاره کرد و گفت: یکی از روایات مهم در این زمینه از امام صادق (ع) نقل شده است که ایشان در پاسخ به مسئله‌ای درباره استمتاع از دختر باکره فرمودند: لا بأس (هیچ مشکلی وجود ندارد). این پاسخ به‌وضوح نشان می‌دهد که در شرایط خاص، مانعی برای تمتع وجود ندارد.وی همچنین به روایت دیگری اشاره کرد که در آن، امام (ع) فرمودند: من نمی‌گویم آنچه که دیگران می‌گویند. این روایت نشان‌دهنده وجود اختلاف‌نظر در میان فقها و ضرورت بررسی دقیق‌تر واژه تمتع در متون فقهی است.
مفهوم شرط ارتکازی در روایات
یکی دیگر از نکات کلیدی مطرح‌شده در این نشست، مفهوم شرط ارتکازی است. سجادی امین با استناد به دیدگاه آیت‌الله شبیری زنجانی در کتاب المسائل المستحدثة، جلد 11، صفحه 34، توضیح داد: این شرط به‌صورت غیررسمی میان خانواده‌ها پذیرفته شده است که در عقد موقت یا دائم، روابط کامل جنسی تا زمان تحقق شرایط خاصی، نظیر مراسم عروسی، به تأخیر بیفتد. این قاعده عرفی به‌عنوان یک اصل ارتکازی در میان بسیاری از خانواده ها پذیرفته شده است.تفسیر دقیق و منسجم از واژه تمتع
سجادی امین تأکید کرد: تفسیر واژه تمتع باید با توجه به اصول فقهی نظیر انصراف و شرایط روایی صورت گیرد. این واژه در معنای اصطلاحی خود، ارتباط نزدیکی با احکام عقد موقت دارد و از تحلیل‌های لغوی صرف فراتر می‌رود. با استناد به روایات و اصول، می‌توان دیدگاه روشن‌تری در خصوص جواز عقد موقت و شرایط آن ارائه کرد.انصراف و جایگاه آن در تفسیر واژه تمتع در روایات فقهی
بررسی انصراف در اصول فقهیکی از مفاهیم کلیدی در اصول فقه، اصل انصراف است. این اصل به معنای تمایل ذهنی گوینده و شنونده به معنای خاصی از یک واژه در شرایط خاص است. حجت‌الاسلام والمسلمین سجادی امین در این زمینه اظهار داشت: انصراف مانع شکل‌گیری معنای لغوی می‌شود، نه اینکه ابتدا معنای لغوی شکل بگیرد و سپس محدودیتی بر آن اعمال شود. عوامل مختلفی نظیر کثرت استعمال در معنای خاص یا استفاده از واژه در یک گفتمان خاص می‌توانند در این انصراف دخیل باشند.
وی افزود: در مواردی که تردید در معنای یک واژه وجود دارد، این واژه بر اساس اصول انصراف به معنای اصطلاحی و خاص گوینده حمل می‌شود. این قاعده در علم اصول بسیار کاربردی است و در مسائل فقهی، نظیر بحث متعه و عقد موقت، نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.
تأثیر انصراف بر واژه تمتع در نکاح
در تحلیل روایات مربوط به باب نکاح، یکی از چالش‌ها، تفسیر واژه تمتع است. سجادی امین در این خصوص توضیح داد: کثرت استعمال واژه تمتع در روایات مرتبط با نکاح موقت باعث می‌شود که معنای لغوی آن قابل استفاده نباشد. این واژه در این روایات، به معنای اصطلاحی و خاص عقد موقت به‌کار رفته و نمی‌توان آن را صرفاً بهره‌برداری جنسی تفسیر کرد.روایات مرتبط با نکاح موقت
سجادی امین در ادامه به برخی از روایات اشاره کرد که به‌طور خاص به تشویق و توصیه به عقد متعه پرداخته‌اند. وی گفت: این روایات ناظر به مسأله‌ای خارجی و خاص هستند. به‌عنوان مثال، راوی می‌گوید: امام صادق(ع) به من فرمود: آیا تاکنون عقد موقت (متعه) کرده‌ای؟ گفتم: نه. فرمود: از دنیا مرو تا اینکه احیای سنّت کرده باشی. این روایت نشان می‌دهد که واژه تمتع در این زمینه به عقد موقت و نه صرف بهره‌برداری جنسی اشاره دارد.
استحباب و اهمیت متعه در روایات
یکی دیگر از نکات مورد بحث در این نشست، استحباب عقد متعه و تأثیر آن در حفظ این سنت الهی بود. سجادی امین با اشاره به شرایط تاریخی محدودیت‌های ایجادشده از سوی مکتب اهل‌سنت گفت: توصیه به عقد متعه در زمان‌هایی که محدودیت‌هایی برای این حکم الهی ایجاد شده بود، باعث شد این سنت حفظ شود. روایات متعدد همچنان این حکم را معتبر می‌دانند و بر اهمیت آن تأکید دارند.انصراف و تحلیل دقیق واژه تمتع
با توجه به اصول فقهی و کثرت استعمال واژه تمتع در معنای اصطلاحی، می‌توان نتیجه گرفت که این واژه در روایات نکاح موقت بیشتر به عقد متعه اشاره دارد تا بهره‌برداری جنسی به معنای لغوی. سجادی امین تأکید کرد: توجه به انصراف و بررسی دقیق روایات، می‌تواند ما را به فهم صحیح‌تری از معنای واژه تمتع و جایگاه آن در فقه اسلامی برساند.تأکید بر احیای سنت متعه در روایات فقهی
احیای سنت و معنای اصطلاحی واژههادر روایات مربوط به باب نکاح، احیای سنت متعه به‌عنوان یکی از موضوعات مهم مطرح شده است. در یکی از این روایات، راوی نقل می‌کند که امام صادق(ع) به من فرمودند: آیا از وقتی که از کنار همسر خود بیرون آمده‌ای متعه کرده‌ای؟ عرض کردم: بدلیل کثرت همسر و رابطه با آنها، خداوند مرا از متعه بی‌نیاز کرده است. حضرت فرمودند: اگر چه بی نیاز هستی؛ امّا من دوست دارم که سنت پیامبر اکرم(ص) را زنده بداری. حجت‌الاسلام والمسلمین سجادی امین در این خصوص اظهار داشت: کثرت استعمال واژه‌های مرتبط با متعه و عقد موقت در روایات، نشان‌دهنده این است که این واژه‌ها در معنای اصطلاحی خود به‌کار رفته‌اند و نمی‌توان آنها را به معنای لغوی حمل کرد.
وی افزود: روایات متعددی که به تشویق متعه پرداخته‌اند، دلالت بر این دارند که معنای واژه متعه در این زمینه، همان عقد موقت است. این روایات نه‌تنها از احیای سنت سخن می‌گویند، بلکه به‌طور خاص به شرایط و محدودیت‌های این نوع ازدواج نیز پرداخته‌اند.
تحلیل معنای روایات درباره متعه
یکی از نکات برجسته در این بحث، تفسیر روایاتی است که به ازدواج با دختران باکره اشاره دارند. سجادی امین توضیح داد: در برخی از روایات، به‌وضوح ذکر شده است که عقد متعه با دختران باکره هیچ مانعی ندارد، مادامی که افتضاض و ازاله بکارت انجام نشود. علت این حکم نیز جلوگیری از ایجاد عیب‌گذاری و ناپسندی اجتماعی است که ممکن است در نگاه دیگران به دختر رخ دهد.جلوگیری از افتضاض در متعه
در پاسخ به سؤال راوی درباره علت ممنوعیت افتضاض در متعه، امام علیه‌السلام توضیح داده‌اند که این ممنوعیت برای جلوگیری از عیب‌گذاری و پیامدهای منفی اجتماعی است. سجادی امین در این باره گفت: اگر این روایات را به معنای لغوی تفسیر کنیم، معنای روایت به‌کلی تغییر می‌کند و از دایره مفهومی که قصد بیان آن را دارند، خارج می‌شود. این نشان می‌دهد که واژه‌های مرتبط با متعه در این روایات به معنای اصطلاحی خود به‌کار رفته‌اند.
دیدگاه آیت‌الله شبیری زنجانی درباره شرط ارتکازی
آیت‌الله شبیری زنجانی نیز در این زمینه تأکید کرده‌اند که در عقد دائم، رابطه جنسی کامل پیش از برگزاری مراسم رسمی یا محرمیت کامل، برخلاف شرط ارتکازی پذیرفته‌شده در خانواده‌هاست. بیان داشت: اگر در عقد دائم، رابطه جنسی کامل انجام شود، این عمل برخلاف شرط ارتکازی است که در میان خانواده‌ها به‌عنوان یک قاعده نانوشته پذیرفته شده است.وی همچنین مطرح کرد: این شرط ارتکازی، به‌طور خاص برای حفظ حرمت و شأن دختر در نظر گرفته شده است. در اینجا، سؤال مطرح می‌شود که آیا این اقدام به ضرر دختر است یا به ضرر مردی که برخلاف این شرط عمل کرده است؟ پاسخ این است که این عمل می‌تواند به هر دو طرف آسیب برساند، اما هدف اصلی، جلوگیری از پیامدهای اجتماعی و اخلاقی برای دختر است.
نتیجه‌گیری: ضرورت توجه به معنای اصطلاحی روایات
با توجه به کثرت استعمال و زمینه‌های خاص روایات مرتبط با متعه، واضح است که این روایات به معنای اصطلاحی خود اشاره دارند و نمی‌توان آنها را صرفاً به معنای لغوی تفسیر کرد. سجادی امین در پایان تأکید کرد: احیای سنت متعه و توجه به شرایط و محدودیت‌های آن، یکی از مسائل مهمی است که در روایات به آن پرداخته شده است. این سنت نه‌تنها یک حکم فقهی، بلکه راهکاری برای رفع مشکلات اجتماعی و اخلاقی در جامعه است.تأکید بر اهمیت رعایت شرط ارتکازی در روابط زناشویی
حجت‌الاسلام والمسلمین سجادی امین در ادامه کرسی بحث به موضوع تخلف از شرط ارتکازی در روابط زناشویی پرداخته و گفت:رابطه جنسی کامل پیش از موعد مقرر در عقد دائم، تخلف از شرط ارتکازی است. بر اساس نظر آیت‌الله شبیری زنجانی، اگر در عقد دائم، پیش از زمانی که توافق شده است، رابطه جنسی کامل صورت گیرد، این عمل به‌عنوان تخلف از شرط ارتکازی محسوب می‌شود. ایشان تأکید کردند که این تخلف به نفع مرد بوده و برخلاف توافق اولیه عمل شده است.تعمیم این موضوع به عقد موقت
وی افزود: این موضوع می‌تواند به عقد موقت نیز تعمیم یابد. اگر در عقد موقت، رابطه جنسی کامل میان دختر و مرد صورت گیرد، این موضوع می‌تواند تأثیرات منفی در ازدواج‌های بعدی دختر داشته باشد. در واقع، انجام رابطه جنسی کامل در عقد موقت می‌تواند شرایط متفاوتی را برای ازدواج‌های آینده ایجاد کرده و سوءتفاهم‌هایی برای خانواده‌ها به وجود آورد.فاصله زمانی میان عقد و عروسی
حجت‌الاسلام والمسلمین سجادی امین با اشاره به تفاوت شرایط زمان معصومین و زمان حاضر گفت: یکی از اقتضائات امروزی فاصله میان عقد و عروسی است که معمولاً به دلایل مختلفی مانند مشکلات مالی و اجتماعی به وجود می‌آید. اما در زمان معصومین، این فاصله وجود نداشت و بلافاصله پس از عقد، مراسم عروسی برگزار می‌شد.وی تصریح کرد: در گذشته، عقد و عروسی بدون فاصله زمانی یا فاصله بسیار اندکی برگزار می‌شد و شرایط اجتماعی و فرهنگی آن زمان با امروز تفاوت‌های چشمگیری داشت. به همین دلیل، تطبیق دقیق روایات مربوط به آن دوره با شرایط امروزی نیازمند بازنگری و تحلیل عمیق‌تر است.
تحلیل واژه اقشاب در روایات
وی در ادامه به واژه اقشاب که در برخی روایات آمده است، اشاره کرد و گفت: امام علیه‌السلام فرمودند: من مثل اقشاب نیستم. این عبارت به افرادی اشاره دارد که در زمان معصومین عقد موقت را به‌طور کلی جایز نمی‌دانستند و بر اساس تعصبات شخصی و دیدگاه‌های محدود خود عمل می‌کردند. در حالی که امام علیه‌السلام مخالف چنین دیدگاه‌های متعصبانه بودند و نظر ایشان تأکید بر جایز بودن عقد موقت، مشروط به رعایت شرایط خاص و اصول فقهی بوده است.جمع‌بندی دبیر نشست
آقای میلانی، دبیر نشست، در جمع‌بندی بحث‌های آقای سجادی امین اظهار داشت:آقای سجادی امین برای توضیح نظریه خود در مورد این روایات حدود 28 دقیقه صحبت کردند و من نمی‌خواهم وقت دوستان را بیشتر بگیرم. به‌طور کلی، آقای سجادی امین پنج دلیل برای حمل این روایات بر ازدواج موقت ارائه کردند.
ایشان ادامه دادند:
در این استدلال، آقای سجادی امین به این نکته اشاره کردند که این روایات به موضوعی مربوط هستند که در آن عقد دائم وجود داشته و فاصله‌ای بین عقد و عروسی افتاده است. اما این فهم و تفسیر نادرست است. در حالی که آقای سجادی امین تحلیل‌هایی ارائه کردند که در آنها انصراف و تأثیرات فرهنگی آن زمان در نظر گرفته شده بود، باید توجه داشت که فاصله‌ای بین عقد و عروسی در آن دوران به‌طور کلی وجود نداشت و این تفسیر بر اساس شرایط آن زمان به درستی صورت نمی‌گیرد.
نقد به دلیل پنجم آقای سجادی امین
آقای میلانی در ادامه افزود: دلیل پنجم آقای سجادی امین نیز تأکید بر واژه اقشاب بود. این واژه به کسانی اشاره دارد که مخالف ازدواج موقت به‌طور کلی هستند، چه برای زنان باکره و چه برای دیگران. این افراد غالباً متعصب بوده و نمی‌خواستند که بین عقد و عروسی رابطه‌ای برقرار شود.وی در نهایت تأکید کرد: در نتیجه، حمل این روایات بر معنای خاصی که برخی فقها مثل آیةالله شبیری زنجانی، مطرح کردند، از نظر استاد نادرست است.
حجت‌الاسلام فاضل: اهمیت دقت در تحلیل فقهی مسائل ازدواج و کاربرد آن در جامعه
حجت‌الاسلام والمسلمین فاضل در ادامه کرسی علمی خود با موضوع معنای فقهی تمتع در روایات باب نکاح، به اهداف این نشست اشاره کرد و گفت: این مجلس قطعاً به‌منظور احیای معارف اهل بیت (علیهم‌السلام) و گسترش اصول و مفاهیم بلند این بزرگواران است. به‌ویژه اگر این جلسه تحت عنوان نقد قرار گرفته، باید بگویم که نقد به‌هیچ‌وجه به‌معنای رد مسائل نیست. این جلسه به‌منظور توصیه و گسترش معارف است تا این مباحث به‌اندازه وظیفه‌ای که بر عهده داریم، به‌درستی منتقل شوند و در جامعه علمی شناخته و گسترش یابند.
تأکید بر فقهی بودن بحث
وی در ادامه تأکید کرد: این بحث به‌طور صرف فقهی مطرح است. یکی از مشکلاتی که ممکن است در این جلسات پیش آید این است که برخی افراد ممکن است بگویند: خب، حالا مسائل روشن شد، پس باید بر اساس آن عمل کرد. اما باید روشن باشد که مستمعین بیشتر مقلد هستند و از نظر مرجع تقلید خود بهره‌برداری می‌کنند. و اگر کسی صاحب‌نظر باشد، نظر خود را ارائه می‌دهد.
اهمیت دقیق تحلیل فقهی
حجت‌الاسلام فاضل بر اهمیت دقت و صحت تحلیل‌های فقهی تأکید کرد و گفت: بحث‌های مطرح‌شده در اینجا، به‌طور صد در صد فقهی هستند. اصل مسئله هم به‌طور ویژه مهم است، زیرا تأثیر آن در برداشت ما از روایات و تحلیل‌های فقهی قابل توجه است. این مسئله از نظر علمی و فقهی باید دقیقاً مورد توجه قرار گیرد. به‌ویژه اینکه آیا جواز و عدم جواز، حرمت و عدم حرمت، بستگی به‌برداشت صحیح و درست از روایات دارد.
کاربرد مسائل فقهی در جامعه امروز
حجت‌الاسلام فاضل در ادامه به اهمیت کاربرد مسائل فقهی در جامعه امروزی اشاره کرد و افزود: کاربرد مسائل فقهی امروز بسیار حیاتی است، به‌ویژه برای کسانی که قصد دارند رفتارها، افعال و تصمیماتشان مبتنی بر شریعت مقدس باشد. این افراد به دنبال هماهنگی با دستورات دینی هستند تا وظایف خود را به‌درستی انجام دهند. این مسئله برای جامعه‌ای که پایبند به احکام دینی هستند، بسیار مهم است. با این حال، ممکن است برخی افراد در تلاش باشند که راه‌هایی برای فرار از مشکلات پیدا کنند. در این زمینه، برخی فقها نیز به این مسائل اشاره کرده‌اند و ممکن است در نظر برخی، مشکلاتی در تفاسیر مختلف روایات وجود داشته باشد.
روایات ازدواج و شرایط آن در فقه
وی همچنین به‌تفصیل به موضوع روایات و شرایط ازدواج در فقه اشاره کرد: روایات فراوانی در این زمینه وجود دارند که به‌ویژه در کتاب‌های فقهی مهم، مانند کتاب نکاح شیخ انصاری، به آن پرداخته شده است. در یکی از این موارد، چندین روایت به‌طور مکرر در خصوص مسئله ازدواج و شرایط آن ذکر شده‌اند. ممکن است برای ما تعجب‌آور باشد که چرا این همه سؤال در خصوص اصل مسئله ازدواج دختران مطرح شده است. به‌ویژه شرایط زمانی، مکانی و اجتماعی‌ای که اقتضای این سؤال‌ها را داشته، نیاز به توضیح دارد.
اختلافات دیدگاه‌ها در خصوص ازدواج موقت و دائم
حجت‌الاسلام فاضل در ادامه به تحلیل اختلافات موجود در خصوص ازدواج موقت و دائم پرداخت و گفت: جمع‌بندی بین روایات متضاد و گاه متناقض در خصوص مسائل فقهی، به ویژه در بحث ازدواج موقت و دائم، نیازمند تفصیل‌هایی است. یکی از این تفاصیل به تفاوت‌های میان ازدواج موقت و ازدواج دائم پرداخته است. برخی روایات به‌طور مشخص به شرایط ازدواج دائم اشاره دارند که نیازی به اجازه پدر در ازدواج دائم وجود ندارد، در حالی‌که برخی دیگر بر نیاز به اجازه پدر در ازدواج موقت تأکید دارند. این روایات، با وجود برخی اختلافات ظاهری، قابل جمع و توضیح هستند.
تفکیک بین دختر مستقل و غیرمستقل
وی همچنین به تفکیک نظر برخی از فقها، به‌ویژه حضرت آیت‌الله سیستانی، در خصوص دختران مستقل و غیرمستقل اشاره کرد و گفت: در برخی دیگر از تفاصیل، به‌ویژه از سوی حضرت آیت‌الله سیستانی حفظه‌الله، تفاوت بین دختر مستقل و غیرمستقل در نظر گرفته شده است. این تفکیک، بدون تفصیل بین ازدواج موقت و دائم انجام شده است، ولی دلیل این تفصیل به نظر برخی از فقهاء بر اساس جامعه‌شناسی و ضرورت‌های اجتماعی بوده است. به‌طور خاص، در صورتی که ازدواج موقت یا دائم باشد، نیاز به اجازه پدر در هر دو مورد نمی‌تواند الزام‌آور باشد.
حجت‌الاسلام فاضل اظهار داشت: در مجموع، می‌توان گفت که برخی از روایات در خصوص نیاز به اجازه پدر در ازدواج موقت و دائم، ممکن است به‌طور مستقل و بدون لزوم شرط اجازه از سوی پدر در ازدواج موقت تفسیر شوند، هرچند که در عمل بسیاری از فقها بر لزوم اجازه پدر در ازدواج موقت تأکید دارند.
بررسی لزوم اجازه پدر در ازدواج موقت و دائم از منظر فقهی: اختلافات و تحلیل‌های مختلف
حجت‌الاسلام و المسلمین فاضلی در ادامه نشست علمی خود، به بررسی تفصیلی مسائل فقهی در خصوص لزوم یا عدم لزوم اجازه پدر در ازدواج موقت و دائم پرداخت. وی در این زمینه به فرمایشات مرحوم آیت‌الله خوئی اشاره کردند و اظهار داشت: در بررسی سند روایات و پذیرش آنها، ظاهر فرمایش مرحوم آیت‌الله خوئی این است که مشکل سندی باعث می‌شود ایشان نتوانند برخی از روایات را به‌عنوان دلیل برای عدم لزوم اجازه پدر در ازدواج موقت بپذیرند. نظر ایشان این است که این روایات فاقد سند معتبر هستند و به همین دلیل نمی‌توان بر اساس آنها حکم قطعی صادر کرد. به‌طور خاص، ایشان معتقد به تفصیل در پذیرش روایات بر اساس سند معتبر هستند و روایات بدون سند قابل قبول نمی‌دانند.
تفاوت دیدگاه‌ها میان فقها: آیت‌الله سیستانی و دیگران
در مقابل، برخی از فقها به‌ویژه آیت‌الله سیستانی به روایاتی اشاره کرده‌اند که دلالت دارند بر عدم لزوم اجازه پدر در ازدواج موقت، ولی ممکن است در ازدواج دائم این اجازه ضروری باشد. این تفصیل نشان‌دهنده تفاوت در تحلیل برخی از فقها در زمینه شرایط ازدواج‌ها و قواعد مربوطه است. حجت‌الاسلام فاضل در این خصوص افزودند: این تفصیل به‌ویژه در زمینه تفاوت‌های فقهی میان ازدواج موقت و دائم، باعث ایجاد تحلیل‌های مختلف در میان فقها شده است و ممکن است در برخی از تفاسیر هیچ دلیلی قوی برای رد این روایات وجود نداشته باشد.
سندشناسی و بررسی مستندات فقهی
با این حال، فاضل تأکید کرد: که گزارش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد در برخی تفاسیر، به‌ویژه در مواردی که عدم نیاز به اجازه در ازدواج موقت مطرح می‌شود، هیچ دلیلی قوی برای رد آن وجود ندارد. ایشان همچنین به ضرورت دقت بیشتر در سندشناسی و بررسی مستندات فقهی اشاره کردند و افزودند: این مباحث ممکن است نیاز به دقت بیشتری در سندشناسی و بررسی بیشتر مستندات داشته باشند.
مشکلات سندی و تأثیر آن در تحلیل‌های فقهی
حجت‌الاسلام فاضل در ادامه توضیح داد: اگر کسی به تفصیل در مورد لزوم اجازه پدر در ازدواج موقت و دائم قائل نباشد، احتمالاً نظر او در این مورد خیلی نادر است و شاید دلیل اصلی آن، مشکلات سندی در برخی از روایات باشد. در صورتی که این مشکلات سندی حل شود، همچنان به نظر می‌رسد که پذیرش این تفصیل از سوی فقهای مختلف بسیار محدود است. در چنین شرایطی، ممکن است از روایات مربوطه چشم‌پوشی کنیم، چرا که بسیاری از فقها به‌طور کلی معتقد به عدم لزوم اجازه پدر در ازدواج موقت و دائم هستند.
مفهوم اعراض و تأثیر آن بر اعتبار سند
وی همچنین در خصوص اعراض فقها از برخی روایات در زمینه نیاز به اجازه پدر در ازدواج موقت و دائم بیان کرد: در واقع، وقتی روایاتی که از آنها به‌عنوان دلیل برای نیاز به اجازه پدر استفاده می‌شود، مورد اعراض فقها قرار بگیرند و بر طبق آنها فتوا ندهند، حتی اگر سند آنها صحیح باشد، نمی‌توان به آنها اعتماد کرد. به عبارت دیگر، اعراض فقها باعث اعتبار زدایی از سند می‌شود. البته من شخصاً با این مفهوم از اعراض موافق نیستم، چرا که بسیاری از فقهای بزرگ، از جمله فقیهان گذشته، به‌طور کلی معتقد بودند که ازدواج موقت و دائم هیچ‌کدام به اجازه پدر نیازی ندارند. بنابراین، این روایات باید به‌عنوان تاییدکننده ازدواج موقت در نظر گرفته شوند، نه دلیلی برای محدود کردن آن.
اختلافات در تحلیل روایات و جمع‌بندی فقهی
حجت‌الاسلام فاضل همچنین اشاره کرد: که برخی از روایات، نظر فقها بر این است که دختر در ازدواج موقت و دائم به‌طور کلی نیازی به اجازه پدر ندارد، اما در برخی دیگر از روایات، تأکید بر لزوم اجازه پدر وجود دارد. ایشان افزودند: به‌طور کلی، این اختلافات در تفسیر روایات و جمع‌بندی آنها به‌وجود آمده است. برخی فقها ممکن است برای جمع بین روایات متعارض، اجازه پدر را برای ازدواج دائم و موقت ضروری بدانند، در حالی که در برخی دیگر این مورد را رد می‌کنند.
دیدگاه‌های مختلف فقها در خصوص لزوم اجازه پدر
این اختلاف‌ها به دلیل تفاوت در روش جمع بین روایات است و نمی‌توان گفت که این‌طور برداشت‌ها الزاماً از نظر علمی نادرست هستند. فاضل تصریح کرد: در واقع، وقتی که روایات با یکدیگر در تعارض قرار می‌گیرند، برخی از فقها سعی می‌کنند که بر اساس اصول فقهی و قواعد تعارض، روایات را به‌گونه‌ای تفسیر کنند که با یکدیگر سازگاری پیدا کنند.
نتیجه‌گیری و ادامه بررسی علمی
وی اظهار داشتند: مسئله نیاز به اجازه پدر در ازدواج موقت و دائم ممکن است به‌عنوان یک مسئله اختلافی مطرح شود که بسته به تفاسیر مختلف، فقهای مختلف به نتایج متفاوتی برسند. برخی از فقیهان بزرگ مانند حضرت آیت‌الله شبیری زنجانی هم احتمالاً به این نتیجه رسیده‌اند که نیازی به اجازه پدر در ازدواج موقت و دائم نیست، و این تفصیل باید در نظر گرفته شود.
حجت‌الاسلام فاضل تأکید کرد: این مسئله همچنان در محافل علمی و فقهی نیاز به بررسی بیشتر دارد تا به نتیجه‌گیری نهایی برسیم و دیدگاه‌های مختلف در این زمینه با دقت بیشتری مورد تحلیل قرار گیرند.
بررسی نظر آیت‌الله شبیری زنجانی در خصوص لزوم اجازه پدر در ازدواج موقت و دائم
حجت‌الاسلام و المسلمین فاضل در ادامه بحث خود درباره لزوم یا عدم لزوم اجازه پدر در ازدواج موقت و دائم، به نظریات آیت‌الله شبیری زنجانی نیز اشاره کرد و اظهار داشت: نظر آیت‌الله شبیری زنجانی در این مورد به‌صورت قطعی نیست و ایشان این مسائل را با احتمال مطرح کرده‌اند. این احتمال‌ها در حقیقت ممکن است باعث به‌وجود آمدن اجمال در پاسخ‌ها شود، و خود ایشان نیز به این نکته اشاره کرده‌اند که این تنها یک احتمال است و نه یک قطعیت.
نگاه احتمالی آیت‌الله شبیری زنجانی به مسائل فقهی
به گفته فاضل، آیت‌الله شبیری زنجانی به اشکالات و اعتراضات مطرح شده آگاه هستند، اما به نظرشان احتمال درست بودن این دیدگاه‌ها وجود دارد. فاضل افزود: بنابراین، این نظر به‌طور قطعی تایید نمی‌شود، بلکه به‌عنوان یک احتمال در نظر گرفته می‌شود.
وی همچنین به این نکته اشاره کردند که نگاه احتمالی آیت‌الله شبیری زنجانی به مسائل فقهی موجب می‌شود که رویکرد ایشان تا حدودی باز باشد و امکان بررسی و تفسیر بیشتر این مسائل وجود داشته باشد. فاضل بیان کردند: آیت‌الله شبیری زنجانی در این زمینه تأکید دارند که احتمال‌ها باید با دقت بیشتری ارزیابی شوند، اما هنوز نمی‌توان به‌طور قطع گفت که این نظریه به‌طور قطعی درست است.
تأکید بر تحلیل دقیق‌تر اصطلاحات و مفاهیم فقهی
حجت‌الاسلام فاضل همچنین به این موضوع اشاره کرد که در بحث‌های فقهی و استفاده از کلمات، باید دقت کنیم که مفاهیم و اصطلاحات به‌درستی تبیین شوند. وی گفت: موضوع دیگری که باید به آن توجه کرد، این است که در بحث‌های فقهی و استفاده از کلمات، باید دقت کنیم که مفاهیم و اصطلاحات به‌درستی تبیین شوند.
عدم پذیرش احتمالات و اهمیت اجماع عمومی
فاضل در ادامه توضیح داد:: در این زمینه، مهمترین دلیل من برای عدم پذیرش احتمالاتی که حضرت استاد مطرح کرده‌اند، همراهی نکردن با این احتمالات است. به نظر من، این احتمال‌ها نمی‌توانند به‌طور کامل ما را قانع کنند، چرا که اجماع عمومی و بیان متشرعه در این موضوع باید در نظر گرفته شود.
لزوم دقت در تأویل کلمات و واژه‌ها در علم اصول
وی در نهایت به ضرورت دقت در تأویل کلمات و واژه‌ها در علم اصول اشاره کرد: همچنین در علم اصول، حتی اگر کلمات به‌طور ظاهری قابل تأویل باشند، باید دقت کنیم که در واقع این کلمات و واژه‌ها چه معنایی دارند و چگونه باید در متن فقهی مورد استفاده قرار گیرند.
بررسی دقیق استعمالات کلمات در مسائل فقهی ازدواج موقت و دائم
حجت‌الاسلام و المسلمین فاضل در ادامه بحث‌های فقهی خود، به نکات مهمی در مورد استعمالات کلمات و اصطلاحات در مسائل ازدواج موقت و دائم اشاره کرد. و تاکید داشت: در بسیاری از موارد، در بحث‌های فقهی مانند مسائل ازدواج موقت یا دائم، باید به این نکته توجه کرد که استعمالات مختلف کلمات و اصطلاحات، معانی متفاوتی را منتقل می‌کنند.
لزوم بررسی دقیق کلمات در روایات و آیات
فاضل افزود: وقتی در یک روایت کلمه‌ای مانند تمتع یا متمتع آمده است، باید به دقت بررسی کنیم که آیا این کلمات در سیاق‌های مختلف کاربردهای متفاوت دارند یا خیر. برای مثال، در مواردی ممکن است کلمات به‌طور خاص به ازدواج موقت اشاره کنند، اما در موارد دیگر معنای متفاوتی داشته باشند.
وی در ادامه بیان کرد:در تفسیر این کلمات و روایات، باید از لحاظ اصولی دقت بیشتری به‌عمل آید تا به یک جمع‌بندی دقیق برسیم و از احتمال‌های نادرست اجتناب کنیم.
فاضل تصریح کرد: منظور من این است که دامنه بحث به‌طور کامل در همین حوزه و موضوعی که اشاره کردید، محدود می‌شود.
تاکید بر استفاده صحیح از کلمات و مفاهیم فقهی
فاضل همچنین تأکید کرد: کلمات مانند تمتع یا حج باید در همان چارچوب و سیاق خاص خود قرار گیرند: استعمال این کلمات و اصطلاحات در بحث‌های فقهی، به ویژه در مورد ازدواج موقت یا تمتع، باید به دقت بررسی شود. باید توجه کرد که این واژه‌ها در متن‌های مختلف ممکن است معانی متفاوتی داشته باشند، اما برای درک درست از آنها باید در همان معنا و مفهوم خاص خود بررسی شوند.
وی با اشاره به اهمیت دقیق بودن در تفسیر مفاهیم فقهی، بیان کرد: این نگرش به‌طور کلی برای درک صحیح و استفاده درست از این اصطلاحات مهم است. در واقع، ما باید از این مفاهیم در جایگاه‌های مخصوص خود استفاده کنیم تا به تفسیری صحیح و معتبر برسیم.
نقدهای وارد شده به دیدگاه‌های برخی مفسران
حجت‌الاسلام فاضل به نقدهایی که به برخی مقالات وارد شده است اشاره کردو اظهار داشت: البته نقدهایی که به مقاله ایشان وارد است، در برخی موارد قابل تحمل نیست. این نقدها در مسیر و جهت خاصی به‌طور ویژه مطرح شده‌اند که نیازمند بررسی دقیق‌تر هستند.
بحث تطبیق آیه «فما استمتعتم» و ازدواج موقت
وی در ادامه به موضوع تطبیق آیه «فما استمتعتم» اشاره کردو گفت: به نظر من، استفاده از مفاهیم خاص مانند "تمتع" و "ازدواج موقت" نیاز به دقت خاصی دارد. برای مثال، برخی مفسران معتقدند که آیه «فما استمتعتم» که در قرآن آمده است، ممکن است به ازدواج موقت اشاره کند. اما برخی از مفسرین غیر امامیه و حتی برخی از مفسرین امامیه بر این عقیده هستند که این آیه به ازدواج دائم تطبیق می‌کند.
فاضل تصریح کرد: نظر ایشان در این زمینه متفاوت است: هرچند، نظر ما این است که این تطبیق مفسرین غیرامامیه نادرست است و باید این دیدگاه را رد کنیم.
لزوم دقت در لغت‌شناسی و تفسیر آیات
وی در نهایت اشاره کرد: در این زمینه باید به لغت‌شناسی و معنای دقیق آیه توجه شود: ما معتقدیم که تطبیق این آیه به ازدواج دائم صحیح نیست، چرا که بسیاری از مفسرین دچار اشتباه در این زمینه شده‌اند. در این مورد، باید به لغت‌شناسی و معنای دقیق آیه توجه کنیم.
اهمیت صحت روایت‌ها و تفسیرهای فقهی
فاضل تأکید کرد: آنچه در این بحث اهمیت دارد، توجه به صحت و سقم روایت‌ها و تفسیرهایی است که بر اساس آنها حکم می‌دهیم. ایشان تصریح کردند: بنابراین باید توجه کنیم که بر چه اساس و بر چه مبنای فقهی از این متون استفاده می‌شود.
نگاه فقهی جدید به ازدواج موقت و کراهت‌های اجتماعی در دیدگاه آیت‌الله شبیری زنجانی
حجت‌الاسلام والمسلمین فاضل در ادامه کرسی علمی خود به تحلیل نظرات حضرت آیت‌الله شبیری زنجانی (حفظه‌الله) در خصوص ازدواج موقت پرداخت و ابراز داشت: حضرت آیت‌الله شبیری زنجانی بر این باورند که در مورد ازدواج موقت دو دسته روایت اصلی وجود دارد.
دسته اول: روایات مثبت در زمینه ازدواج موقت
دسته اول شامل روایاتی است که به‌طور کلی به اصل ازدواج موقت پرداخته و هیچ مشکلی در این زمینه نمی‌بینند. این روایات به‌ویژه زمانی که شرایط خاص مانند رضایت دختر و اجازه پدر برای عقد موقت در نظر گرفته شده باشد، هیچ‌گونه ایرادی بر اصل ازدواج موقت وارد نمی‌کنند. این روایات دارای قرائن روشنی هستند که تفسیر دقیقی از مقصود شارع به‌دست می‌دهند و به‌این‌ترتیب نقدی بر آنها وارد نیست.
دسته دوم: روایات با ابهاماتی در تفاوت ازدواج موقت و دائم
دسته دوم روایاتی هستند که با برخی ابهامات و اختلافات روبرو هستند. این روایات در خصوص تفاوت‌های ازدواج موقت و دائم یا بحث اجازه پدر برای ازدواج موقت پیچیدگی‌هایی دارند که گاهی به‌طور متفاوتی تفسیر می‌شوند. حضرت آیت‌الله شبیری زنجانی در تحلیل‌های خود به احتمال اختلاف‌نظر میان فقها درباره این روایات اشاره کرده‌اند.
تغییر نگرش‌های اجتماعی و فرهنگی به ازدواج موقت
وی همچنین بر تغییر نگرش‌های اجتماعی در گذر زمان تأکید کردند و اظهار داشت: در دهه‌های ۴۰ و ۵۰، ازدواج موقت در بسیاری از جوامع به‌عنوان موضوعی ناپسند و عیب‌دار تلقی می‌شد. اما با تغییرات اجتماعی و فرهنگی در شرایط کنونی، ازدواج موقت در بسیاری از جوامع به‌عنوان یک گزینه معتبر و شرعی پذیرفته شده است. به‌همین‌دلیل، برداشت‌های فقهی باید با توجه به شرایط زمان و مکان تطبیق یابند و روایات دینی در راستای مقتضیات فرهنگی و اجتماعی روز تفسیر و اعمال شوند.
کراهت و عیب در رفتار فردی بر اساس نگرش امام خمینی (ره)
در ادامه، حجت‌الاسلام والمسلمین فاضل به نکته‌ای از امام خمینی (ره) اشاره کرد که در آن به کراهت در رفتار برخی افراد تأکید شده است. و بیان داشت: که برخی افراد معتقدند که هنگامی که خانمی هیچ خلاف شرعی مرتکب نمی‌شود، رفتار او کاملاً مطابق شرع است. اما سوال این است که آیا این رفتار در تمامی شرایط مناسب و مطابق شرع است یا خیر؟ در اینجا، بحث بر سر کراهت است، نه خلاف شرع. امام خمینی (ره) به این نکته توجه داشتند که باید از اقداماتی که ممکن است در طول زمان عواقب منفی به همراه داشته باشد و حتی بعد از مرگ فرد نیز باقی بماند، خودداری کرد.
توجه به آثار بلندمدت اقدامات فردی در تاریخ و اعتبار
حجت‌الاسلام والمسلمین فاضل ادامه داد: امام خمینی (ره) تأکید می‌کنند که باید از اقداماتی که آثار آن در تاریخ و اعتبار فرد برجای بماند، اجتناب کرد. ایشان همچنین در خصوص کراهت و عیب در روابط پس از ازدواج فرمودند که وقتی ازدواج شرعی انجام شده است، هیچ اشکالی برای روابط بعدی میان زن و شوهر وجود ندارد. امام خمینی (ره) در این زمینه می‌فرمایند که حتی کسانی که به‌طور سنتی مخالف روابط بعد از ازدواج هستند، باید بپذیرند که این موضوع ربطی به ارتکاب خلاف شرع ندارد.
آقای میلانی: تبیین دقیق معنای ازدواج موقت و نقش تغییرات فرهنگی در تفسیر روایات
در جمع‌بندی نکات مطرح‌شده در کرسی علمی تخصصی درباره ازدواج موقت، آقای میلانی، دبیر این کرسی، بر لزوم تبیین دقیق معنای اصطلاحی این مفهوم و تفکیک آن از برداشت‌های عرفی تأکید کرد.
تبیین معنای اصطلاحی ازدواج موقت
آقای میلانی با اشاره به پنج دلیل اصلی که حجت‌الاسلام والمسلمین سجادی امین مطرح کرده است، شامل انصراف، قرینه‌های داخلی روایت، تعلیل به کراهت عیب، فرهنگ جنسیتی دوره‌های گذشته، و نگرش اکثریتی، به این نکته اشاره کرد که هرکدام از این دلایل به‌نحوی در فهم دقیق‌تر مفهوم ازدواج موقت نقش دارند.
نقش انصراف در روشن شدن مفهوم ازدواج موقت
وی در این رابطه بیان داشت که انصراف به‌عنوان یکی از دلایل کلیدی، نشان می‌دهد که ازدواج موقت در لسان اهل بیت (علیهم‌السلام) به‌عنوان یک اصطلاح روشن و تعریف‌شده مطرح شده است. این روشنی اصطلاح کافی است تا در نقل و انتقال مفاهیم، ذهن افراد به معنای شرعی و اصطلاحی هدایت شود.
قرینه‌های داخلی روایت و تأثیر آن بر فهم دقیق موضوع
آقای میلانی همچنین به مسئله قرینه‌های داخلی روایت اشاره کرد و افزود که این قرینه‌ها نقش مهمی در روشن کردن معنای مورد نظر دارند. به‌باور وی، نمی‌توان این قرینه‌ها را به مفاهیمی نظیر فاصله زمانی میان عقد و عروسی تطبیق داد، زیرا هدف اصلی روایات، پرداختن به اصل مسئله ازدواج موقت است.
تفکیک عیب شرعی و عیب عرفی
در خصوص مسئله کراهت عیب، آقای میلانی تصریح کرد: لازم است میان عیب شرعی و عیب عرفی تفاوت قائل شد. این تفکیک به فهم دقیق‌تر احکام و روایات کمک می‌کند و مانع از برداشت‌های نادرست می‌شود.
تأثیر تغییرات فرهنگی و اجتماعی بر برداشت‌های دینی
در پایان، وی با اشاره به تأثیر فرهنگ و نگرش‌های اجتماعی بر برداشت از روایات، اظهار کرد: فرهنگ‌ها و نگرش‌ها در طول زمان تغییر کرده‌اند و این تغییرات بر تفسیر و اجتهاد دینی بی‌تأثیر نیست. بنابراین، لازم است با دقت بیشتری به بررسی و تحلیل این موضوعات پرداخته شود تا از هرگونه سوءتفاهم یا اشتباه در برداشت‌ها جلوگیری شود.
حجت‌الاسلام سجادی امین در کرسی نظریه‌پردازی: تحلیل فقهی و فرهنگی عقد نکاح و تأثیرات آن در جامعه امروز
در ادامه کرسی نظریه‌پردازی حجت‌الاسلام والمسلمین سجادی امین، به تحلیل مسائل فقهی و فرهنگی مرتبط با عقد نکاح پرداخت و تأکید کرد: روایات این باب در فقه اسلامی به‌طور کامل مورد توجه قرار نگرفته‌اند. وی این موضوع را ناشی از اعراض برخی فقها یا عدم توجه کافی به جزئیات این مسائل دانست.
توجه به آسیب‌های اجتماعی ناشی از ازدواج موقت با دختر باکره
حجت‌الاسلام سجادی امین در تحلیل خود در مورد عیوب و آداب فرهنگی ازدواج، مسائلی را مطرح کرده‌اند که در حقیقت به آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی منجر می‌شود. وی افزود: اگر در عقد موقت با دختر باکره، ارتباط جنسی کامل صورت گیرد و باعث ازاله بکارت گردد، می‌تواند آسیب‌های جدی‌ای به خانواده‌ها و افراد وارد کند. این آسیب‌ها به‌ویژه برای خانواده عروس و خود عروس می‌تواند مشکلات فرهنگی و اجتماعی ایجاد کند.
تأثیرات فرهنگی در جامعه امروزی
وی سپس به تأثیرات فرهنگی در جامعه امروزی اشاره کرد که در برخی موارد، مراسم عروسی به دلایل مختلف، از جمله مشکلات مالی یا تهیه جهیزیه، به تأخیر می‌افتد. در گذشته و در زمان صدور روایات، فرهنگ عمومی جامعه بر فاصله انداختن بین عقد و عروسی نبوده است و نمی‌توان روایات زیادی که در آنها واژه «تمتع» آمده است بر معنای لغوی و استمتاعات بین زمان عقد و عروسی حمل کرد بلکه این روایات، ناظر به معنای اصطلاحی یعنی متعه و عقد موقت است.
دیدگاه‌های استاد فاضل و تأثیر تفاوت‌های فرهنگی
حجت‌الاسلام سجادی امین همچنین به دیدگاه‌های استاد فاضل اشاره کرد و گفت: تفاوت‌های فرهنگی و نگرش‌های متفاوت ممکن است باعث شود مسائل فرهنگی مربوط به عقد و ازدواج، به‌ویژه در مورد رابطه پیش از ازدواج، تأثیرگذار باشد. وی به نگرش‌های متحجرانه‌ای اشاره کرد که در برخی فرهنگ‌ها وجود دارد و ازدواج را به‌عنوان یک موضوع حساس و مشکل‌ساز تلقی می‌کنند.
فاصله زمانی بین عقد و مراسم عروسی
حجت‌الاسلام سجادی امین در این بخش به فاصله زمانی میان عقد و برگزاری مراسم عروسی اشاره کرد و افزود: در گذشته نیز معمولاً فاصله‌ای وجود داشت. وی معتقد است که اختلافات فرهنگی و اقتصادی در این زمینه موجب می‌شود که مفهوم عقد و فاصله زمانی آن در جوامع مختلف متفاوت باشد.
عدم توجه فقها به روایات عقد موقت باکره رشیده
حجت‌الاسلام والمسلمین سجادی امین در ادامه کرسی نظریه‌پردازی به این نکته اشاره کرد که بنده برای نگارش کتاب «اذن ولی در ازدواج باکره» چندین سال وقت صرف کردم تا بتوانم علاوه بر دستیابی به آرای فقهای قدیم و معاصر، تقسیم‌بندی کاملی در رابطه با محتوای روایات این باب داشته باشم. جالب است که روایات مربوط به عقد موقت با باکره رشیده، به‌طور معمول یا اصلا مورد توجه فقها قرار نگرفته است و یا بدون توجه به ابعاد مختلف آن، از کنار این دسته از روایات عبور شده است.
علت عدم توجه به روایات عقد نکاح
حجت‌الاسلام سجادی امین به این مسئله پرداخت که آیا علت این عدم توجه، به دلیل اعراض فقها بوده است؟ و در ادامه افزود: اگر این اعراض در حقیقت وجود داشته باشد، آیا باعث عدم اعتبار و حجیت می‌شود یا اینکه این عدم توجه به علت دیگری بوده است؟ با توجه به اینکه در گذشته فقهایی بوده‌اند که قائل به استقلال دختر چه در ازدواج دائم و چه ازدواج موقت، بوده‌اند نمی‌توان علت آن را اعراض فقها دانست. به نظر می‌رسد که در گذشته، مسئله ازدواج موقت برای دختران باکره، مسئله اجتماعی نبوده است لذا به این روایات کمتر توجه شده است ولی در زمان با توجه به سخت شدن ازدواج و بالارفتن سن ازدواج و محدودیت‌هایی که برای ازدواج دائم شکل گرفته، مسئله ازدواج موقت برای اقشار متدین، اهمیت بیشتری پیدا کرده است.
تغییر نگرش‌ها و لزوم بازنگری در دلایل فقهی
وی همچنین به تغییر نگرش‌ها در جامعه اشاره کرد و افزود: با افزایش فاصله بین بلوغ و ازدواج و تغییرات اجتماعی، زنان به‌طور مستقل‌تر عمل می‌کنند. به همین دلیل، ایشان معتقد است که ممکن است نیاز به بازنگری در دلایل و ادله فقهی در این حوزه باشد. وی گفت: در بین متأخرین، به‌ویژه آیت‌الله سید محمد سعید حکیم، فتوای تفکیک بین عقد دائم و موقت مطرح شده است. ایشان در عقد موقت، اذن ولی را در صورت استقلال دختر در شئون زندگی خود را لازم نمی‌دانند، اما در عقد دائم، لازم می‌دانند.
تفکیک عقد دائم و موقت و توجه به دیدگاه‌های فقها
حجت‌الاسلام سجادی امین به دیدگاه‌های مختلف فقها در این زمینه اشاره کرد و افزود: در بین قدما، ابن حمزه که در برخی از آرای خود با دیدگاه مرحوم شیخ طوسی منطبق است به تفاوت بین اذن ولی در عقد موقت و دائم اشاره کرده است. وی همچنین به استدلال‌های متفاوتی که در این زمینه وجود دارد، اشاره کرد و افزود که برخی از استدلال‌ها نیاز به تقویت یا بازنگری دارند.
چالش‌های جمع‌بندی روایات و ضرورت توجه بیشتر به نکات فقهی
وی در ادامه به پنج دسته از روایات مربوط به عقد موقت باکره اشاره کرد و اظهار داشت: پراکندگی این روایات، جمع‌بندی آنها را پیچیده می‌کند. این روایات می‌توانند پشتوانه فقهی برای عقد موقت باکره ایجاد کنند، ولی برخی استدلال‌ها همچنان نیاز به تقویت دارند.
تفکیک لزوم اذن ولی در عقد موقت و دائم
حجت‌الاسلام سجادی امین در بحث خود تأکید کرد: اصل نظریه تفکیک بین عقد موقت و عقد دائم کاملاً قابل دفاع است. او در ادامه گفت: ما می‌توانیم بین عقد موقت و عقد دائم تفکیک قائل شویم. در عقد موقت، با توجه به روایات متعدد، گرچه اصل آن را برای دختر باکره مکروه می‌دانیم، ولی دختر رشیده‌ای که مصلحت خود در ازدواج را می‌توان تشخیص دهد، می‌تواند به شرط عدم ازاله بکارت، عقد موقت داشته باشد.
ازدواج موقت با دختران باکره و پیامدهای اجتماعی
وی به مقاله‌ای که درباره ازدواج موقت در عقد باکره نوشته است اشاره کرد و توضیح داد: در این مقاله به تفصیل به مسأله مکروه بودن این نوع عقد برای دختران باکره و پیامدهای اجتماعی آن پرداخته است. اینکه اصولاً عقد موقت با دختر باکره مکروه است، به دلیل نگرانی‌هایی از نظر تبعات اجتماعی و اثرات منفی آن است.
تفسیر روایات و تغییرات معنایی
حجت‌الاسلام سجادی امین به نکات فقهی در تفسیر و تحلیل روایات اشاره کرد و گفت: در برخی دیدگاه‌ها، ممکن است کثرت استعمال یک کلمه باعث تغییر معنا یا انصراف لغوی آن شود. این نکته در فقه و اصول فقه نیز مطرح است.
وی مثال‌هایی از کاربردهای خاص لغات در آیات و متون روایی آورد و توضیح داد: ممکن است در کاربردهای خاص، معنای لغوی یک کلمه به معنای اصطلاحی خاص تغییر کند.
تفکیک معنای لغوی و اصطلاحی واژگان در فقه
حجت‌الاسلام سجادی امین در ادامه سخنان خود به نکته‌ای اشاره کرد که آقای میلانی نیز آن را مطرح کرد: اگر یک معنی لغوی مهجور شده باشد، آنگاه می‌توان آن را به معنی اصطلاحی جدیدی منتقل کرد. در بحث‌های اصولی، زمانی که یک کلمه از معنای لغوی خود به معنای جدیدی تغییر می‌کند، دیگر در معنی اولیه به کار نمی‌رود.
وی تأکید کرد: در این مورد، واژه تمتع همچنان به معنای اصلی خود اشاره دارد، هرچند در برخی روایات و کاربردهای خاص، برداشت‌ها تغییر کرده است. او توضیح داد: ما با واژه‌ای روبه‌رو نیستیم که به معنای جدید منتقل شده باشد؛ بلکه واژه تمتع در این مورد همچنان به همان معنای اصلی خود اشاره دارد ولی در خصوص روایات باب نکاح، به عقد موقت اشاره دارد.
تعدد روایات و بررسی‌های تاریخی
حجت‌الاسلام سجادی امین همچنین به تحقیقات تاریخی خود در این زمینه اشاره کرد و گفت: من شخصاً تحقیقی تاریخی در این زمینه انجام داده‌ام، هرچند که ممکن است این تحقیق کامل نباشد، اما در همان حد که توانستم، بررسی‌هایی انجام دادم و به این نتیجه رسیدم که در گذشته و در زمان صدور روایات، فاصله چندانی بین عقد ازدواج و عروسی نبوده است و نمی‌توان روایات فراوانی را که در آنها از تمتع از ابکار سئوال شده، بر خصوص تمتعات جنسی در فاصله بین عقد و عروسی حمل کرد.
نکات فقهی در خصوص جهیزیه و لوازم تمکین
حجت‌الاسلام سجادی امین با اشاره به برخی دیگر از تغییرات اجتماعی در زمان صدور روایت و در زمان حاضر، به بحث جهیزیه و لوازم تمکین پرداخت و گفت: بر اساس نظر فقهی و قانونی، تهیه جهیزیه بر عهده مرد است. در ازدواج، هیچ‌گونه وظیفه مالی به‌طور خاص بر عهده زن نیست و تمام حقوق مالی متعلق به زن است. حتی اگر زنی جهیزیه‌ای فراهم کند، در حقیقت، او صرفاً به مرد کمک کرده است و این به‌عنوان یک وظیفه شرعی و قانونی از طرف مرد شناخته می‌شود.
وظایف مرد در زندگی مشترک و مسئله جهیزیه
حجت‌الاسلام سجادی امین در ادامه سخنان خود بر وظیفه مرد در زندگی مشترک تأکید کرد: وظیفه مرد زمانی که می‌خواهد زندگی مشترک تشکیل دهد، این است که به‌طور کامل ملزومات تمکین را فراهم کند. این ملزومات شامل نفقه، تأمین مسکن و محل زندگی است. بنابراین، تمامی این‌ها بر عهده مرد است. اما اگر زوجه به دلیل عدم تأمین این ملزومات نتواند تمکین کند، او ناشزه به حساب نمی‌آید.
رابطه میان عقد دائم و عرف جامعه
حجت‌الاسلام سجادی امین بر این نکته تأکید کرد که حتی اگر مردم رابطه‌ای که میان عقد دائم و عروسی انجام می‌شود را ناپسند بدانند، ولی از منظر شرعی این کار خلاف نباشد اگرچه مردم این کار را ناپسند می‌دانند، اما باید اصلاح شود.
وی گفت: اگر مرد در دوران میان عقد تا عروسی رابطه کامل داشته باشد، هم به خودش و هم به دختر آسیب وارد می‌کند: اگر این کار را انجام دهد، در حقیقت یک آسیب به مرد وارد می‌شود و به‌طور طبیعی دختر نیز آسیب می‌بیند.
آسیب‌ها و روابط در عقد موقت؛ تأکید حجت‌الاسلام سجادی امین بر دقت در حمل روایت‌ها
حجت‌الاسلام سجادی امین در ادامه کرسی نظریه‌پردازی به اهمیت دقت در حمل روایت‌ها و استخراج حکم شرعی اشاره کرد و گفت: آسیب می‌بیند، اما نکته‌ای که در اینجا باید مورد توجه قرار گیرد، این است که در هنگام حمل روایت‌ها برای استخراج حکم شرعی، باید دقت بیشتری به خرج داد.
وی سپس به یکی از روایات اشاره کرد و سؤالی در خصوص رابطه کامل در عقد موقت مطرح کرد.
حجت‌الاسلام سجادی امین ادامه داد: در مورد این روایت که 'وَإِنَّهَا آرُنْ عَلَى الْأَبْكَارِ كِرَایَةِ الْعَيْبِ عَلَى أَهْلِهَا'، سؤالاتی به وجود می‌آید. چرا باید رابطه کامل با دختری که عقد موقت با او بسته‌ایم، برقرار نشود؟» این پرسش از سوی وی در راستای بررسی مسائل مختلف شرعی در زمینه عقد موقت و روابط مربوط به آن مطرح شد و بر لزوم توجه دقیق به جزئیات در هنگام استنباط احکام تأکید کرد.
نگرانی‌های اجتماعی و اثرات ازدواج موقت بر آینده دختران
حجت‌الاسلام سجادی امین نگرانی‌های اجتماعی مربوط به ازدواج موقت را مطرح کرد و افزود: نباید مشکلاتی برای ازدواج‌های آینده دختران به‌وجود بیاید: این دختری که به هر دلیلی به عقد موقت درآمده نباید مشکلات زیادی برای ازدواج‌های آینده‌اش به وجود بیاید. بر همین اساس، وقتی در روایات، اصل ازدواج موقت با دختر باکره مطرح می‌شود، تأکید می‌شود که نباید به ارتباط جنسی کامل و ازاله بکارت منجر شود و عبارت «کرَاهِیةَ الْعَیبِ عَلَی أَهْلِهَا» به تبعات اجتماعی آن اشاره می‌کنند.
بررسی معنای تمتع و متعه در کرسی نظریه‌پردازی
در ادامه کرسی نظریه‌پردازی، حجت‌الاسلام والمسلمین فاضل به تبیین مفهوم تمتع و متعه و استفاده این واژه‌ها در متون دینی پرداخت.
حجت‌الاسلام فاضل در ادامه به بررسی دقیق‌تر واژه‌های تمتع و متعه پرداخت و توضیح داد: این واژه‌ها در معنای اصلی خود کاربرد دارند، اما این کاربرد بستگی به زمینه و قرائن مختلف دارد. وی تأکید کرد: ما احتمالاً هیچ‌گاه واژه تمتع را به‌طور مستقل برای اشاره به بهره‌برداری جنسی بدون قرینه نمی‌بینیم.
در ادامه، حجت‌الاسلام فاضل به سؤالی پاسخ داد که آیا امکان دارد واژه تمتع یا متعه به معنای بهره‌برداری جنسی در شرایط خاص، از جمله میان عقد دائم و عروسی یا عقد موقت، مورد استفاده قرار گیرد. وی با تأکید بر اینکه هیچ‌گاه چنین معنایی برای این واژه‌ها به‌طور مستقل استفاده نشده است، گفت: در این موارد باید به دو احتمال پرداخته و با اجمال مواجه شویم.
نتیجه‌گیری از معنای دقیق تمتع و متعه
حجت‌الاسلام فاضل در نهایت خاطرنشان کرد: اعمال استمتاع جنسی در موارد خاصی ممکن است به ذهن خطور کند، اما به‌طور کلی، این استفاده‌ها باید در چارچوب قرائن و زمینه‌های خاص بررسی شوند. وی تأکید کرد که استفاده از این واژه‌ها در هیچ‌کدام از موارد فقهی بدون توجه به قرائن معتبر و زمینه‌ها نمی‌تواند به معنای بهره‌برداری جنسی باشد.
نظرات
