نشست هم اندیشی ما و مواجهه با تحول در نظام آگاهی دختران

ابتدا حجت‌الاسلام والمسلمین زیبایی‌نژاد، رئیس پژوهشکده، ضمن خوش‌آمدگویی به حضار، به تشریح برنامه‌های این نشست پرداخت و گفت: «در برنامه امسال، هم در قم و هم در تهران، در بخش اول برنامه میزبان کنشگران حوزه زن و خانواده هستیم. این نشست فرصتی فراهم کرد تا در موضوع بیانیه امسال با عنوان «ما و مواجهه با تحول در نظام آگاهی دختران» دیدگاه‌ها و نظرات خود را مطرح کنند. در نشست اول در تهران، زاویه‌های متنوعی از این مسئله بررسی شد و نکات بسیار ارزشمندی ارائه گردید.»
وی در ادامه افزود: «بخش دوم برنامه به ارائه گزارش فعالیت‌های یک‌ساله پژوهشکده از رمضان سال گذشته تا کنون اعم از پروژه های پژوهشی و گزارش اقدامات اختصاص خواهد داشت."
در ادامه خانم دکتر حاجی اسماعیلی، عضو هیأت علمی پژوهشکده زن و خانواده و دبیر این نشست به شرح برخی محورهای بیانیه اخیر پژوهشکده با موضوع تحول در نظام آگاهی دختران پرداخت و گفت: مسائل و چالشهای دختران نوجوان  در یک ابر مسأله یا کلان مسأله خلاصه می شود و آن، تحول در نظام آگاهی و معرفت آنهاست. وی سپس با استناد به بیانیه پژوهشکده ، نمود این تحول در نظام آگاهی را در چند محور خلاصه و به توضیح مختصر درباره هریک از موارد پرداخت. گرایش دختران نوجوان به باز اندیشی در مورد هویت خود، تغییر نگاه به ارزشهای اخلاقی، تغییر در نگاه به خانواده، تضعیف مرجعیت های سنتی، رشد مطالبات برابری جنسیتی و مطالبه به رسمیت شناخته شدن، از جمله این محورها بود.
دکتر سمیه حاجی اسماعیلی سپس با ذکر این نکته که "بیان تحولات نسلی نباید وجهی اغراق آمیز به خود بگیرد " گفت: در بیانیه روند و جهت حرکت تحولات ذکر شده و بیانیه ادعای تبیین وضعیت در تمام بدنه اجتماعی را ندارد و معتقد است که نباید تحولات را یکسویه روایت کرد و از جریانهای مقاومت غافل شد.
وی در ادامه به شرح نکاتی از بیانیه که به زعم مولفان آن برای برای مواجهه با این کلان مسئله می بایست مورد توجه قرار بگیرد  پرداخت. ساخت معنا به عنوان مهمترین رسالت راهبران اجتماعی،  غلبه بر شکل گیری فضای دو قطبی، پذیرش مرجعیت خانواده و  اصلاح اساسی در نظام تربیت از جمله این نکات بود.
پس از سخنان دکتر حاجی اسماعیلی 5 نفر از پژوهشگران و کنشگران در حوزه خانواده و بویژه دختران نوجوان، به ارائه یافته های پروژه های پژوهشی و گزارشی از کنشگری خود پرداختند. در این قسمت خانمها  عفت عرب زاده مدرس حوزه، موضوع "هویت دخترانه"؛ حمیده تابعی پژوهشگر حوزه‌ زنان و خانواده و دانشجوی دکتری مطالعات زنان و خانواده ، موضوع "تجربه‌ای موفق برای تربیت دختران مقاوم "؛   دکتر مرضیه سادات سجادی  استادیار و مدیر گروه علمی مطالعات زنان جامعه المصطفی العالمیه. موضوع" ادراکات دختران نسل z از خود"، خانم دکتر کارپرور، استادیار و عضو گروه مطالعات زنان دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام.  موضوع "دختران و هویت شهری"  و حجت الاسلام دکتر علی غلامی،رییس مجتمع آموزش عالی معصومیه خواهران موضوع "تجربه خوانی آستان قدس در تربیت دخترانه" را مورد بحث قرار دادند.
سپس خانم فهمیه زارع عضو هیأت علمی پژوهشکده زن و خانواده و دکتر محمدتقی کرمی به ارائه سخن پرداختند.

دکتر زارع، عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی پژوهشکده، با اشاره به ویژگی‌های نسل جدید، گفت: «دختران نوجوان نسل زد و آلفا، یعنی دهه هشتادی‌ها و نودی‌ها، در زمانه‌ای متولد شده‌اند که دو تحول عمده در زندگی آن‌ها رقم خورده است. نخست، زیست دیجیتال است؛ این نسل زندگی خود را در شبکه‌های اجتماعی تجربه می‌کند و به‌طور مستقیم با فناوری‌ها در تعامل است. برخلاف نسل‌های قبلی که زندگی با شبکه‌های اجتماعی را آموختند، زیست نسل زد به‌طور کامل در دنیای دیجیتال شکل گرفته است. این زیست دیجیتال تأثیر عمیقی بر نظام آگاهی و مرجعیت‌های این نسل دارد.»
وی ادامه داد: «تحول دوم، بحث بدن و بدنمندی است. دختران نسل جدید هویت خود را به‌طور قابل‌توجهی در نسبت با بدنشان تعریف می‌کنند. بدن برای آن‌ها نه تنها یک عنصر هویتی، بلکه یک سرمایه اجتماعی است که برای آن هزینه می‌کنند و از آن بهره می‌برند.»
عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی پژوهشکده زن و خانواده با اشاره به چالش‌های هویت‌یابی در این نسل گفت: «مسئله هویت‌یابی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها در نسبت با دختران نوجوان است. جریان دینی و انقلابی اگر می‌خواهد راهبری اجتماعی در این حوزه داشته باشد، باید به‌طور جدی وارد عمل شود.»
وی در ادامه به نظریه هویتی جیمز مارسیا اشاره کرد و توضیح داد: «مارسیا بر اساس دو مؤلفه اصلی، یعنی کاوش و تعهد، چهار الگوی هویتی را ارائه می‌دهد. کاوش به معنای انتخاب، گزینشگری و پرسشگری نوجوانان در فرآیند هویت‌یابی است. نسل امروز، به‌ویژه دختران، در این فرآیند از منابع متکثر موجود در فضای دیجیتال بهره می‌برند و این تحولات هویتی را رقم می‌زنند.»
دکتر زارع یکی از مشکلات موجود در هدایت اجتماعی دختران نوجوان را نبود مرجعیت‌سازی مناسب دانست و گفت: «در خارج از کشور، نوجوانان برای هر نوع زیستی که انتخاب می‌کنند، الگوهای تجسم‌یافته فراوانی دارند؛ برای مثال، دختر نوجوانی که می‌خواهد خواننده باشد، می‌تواند به تعداد زیادی فیلم، انیمیشن و شخصیت‌های شناخته‌شده دسترسی داشته باشد. اما در کشور ما، منابع مرجعیت‌سازی و قهرمان‌سازی دیده نشده‌اند. ما تنها مؤلفه‌های آرمانی را ارائه داده‌ایم که برای نوجوانان قابل لمس نیستند و به همین دلیل، آن‌ها به سمت انیمیشن‌ها و الگوهای خارجی می‌روند.»
وی افزود: «یکی از پیشنهادات مطرح‌شده در بیانیه پژوهشکده این بود که معنای مناسب و آرمان‌های قابل درک برای نوجوانان تولید شود. دختران نوجوان ما به سمت محتواهایی می‌روند که دارای ابرقهرمان هستند؛ مانند سوپرگرل یا دختر کفشدوزکی. این نشان می‌دهد که معنا، آرمان و قهرمان برای این نسل اهمیت زیادی دارد و ما باید بتوانیم این عناصر را در فضای فرهنگی خودمان ایجاد کنیم.»
عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی پژوهشکده زن و خانواده با اشاره به کتاب خانواده و ایمان اثر بنگستون، جامعه‌شناس آمریکایی، گفت: «بنگستون در پژوهشی با جامعه آماری ۳۵۰ خانواده آمریکایی و بررسی پنج نسل، به این نتیجه رسید که برخلاف تصور عمومی، خانواده همچنان مهم‌ترین نهاد انتقال‌دهنده مفاهیم دینی به نسل جدید است. این یافته نشان می‌دهد که علیرغم فشارهای ناشی از گفتمان سرمایه‌داری، خانواده اقتدار خود را در انتقال ارزش‌های دینی حفظ کرده است.»
وی ادامه داد: «در ایران نیز نباید نسبت به تحولات دختران نوجوان نگران باشیم که همه چیز را از دست داده‌ایم. دوران نوجوانی یک دوره گذرا است و خانواده همچنان نقش مهمی در شکل‌گیری هویت دینی و اخلاقی این نسل ایفا می‌کند.»
دکتر زارع با اشاره به نظریه لویی مناند، جامعه‌شناس برجسته، گفت: «لویی مناند معتقد است که مفهوم شکاف نسلی برای تبیین تحولات اجتماعی کافی نیست. او پس از تحقیقات مفصل به این نتیجه رسید که خانواده، حتی در جامعه آمریکایی، همچنان نقش پررنگ‌تری در تبیین تغییرات اجتماعی دارد. این یافته‌ها نشان می‌دهد که خانواده می‌تواند نقش مؤثری در کاهش تعارض‌ها و انتقال ارزش‌ها داشته باشد.»
عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی پژوهشکده زن و خانواده در پایان سخنان خود تأکید کرد: «برای مواجهه با تحولات نظام آگاهی دختران نوجوان، باید به‌طور جدی در حوزه مرجعیت‌سازی، تولید معنا و ارائه آرمان‌های قابل درک برای این نسل فعالیت کنیم. همچنین، جریان دینی و انقلابی باید از ظرفیت خانواده به‌عنوان نهادی تأثیرگذار در انتقال ارزش‌ها بهره ببرد و به تقویت ارتباط میان نسل‌ها بپردازد.»
وی افزود: «اگر بتوانیم مفاهیم دینی و انقلابی را به شیوه‌ای جذاب و ملموس برای این نسل احیا کنیم، همچنان امیدهایی برای حفظ و تقویت هویت دینی و اجتماعی دختران نوجوان وجود دارد.»

دکتر کرمی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با تأکید بر اینکه مشکلات موجود تنها به مسئله دخترانگی محدود نمی‌شود گفت: «جامعه ما هنوز در فهم مفاهیمی مانند پسرانگی، مردانگی، زنانگی، اخلاق، دین، حجاب و بسیاری موضوعات دیگر که محل مناقشه هستند، با دشواری‌های جدی مواجه است که علت اصلی این مسئله غفلت از ماهیت متکثر جامعه امروزی است.»
وی تصریح کرد: «جامعه‌ متکثر، نیازمند درک و پذیرش این تکثر است؛ اما در ایران، هر گروه یا فردی بخشی از این تکثر را برجسته کرده و آن را نماینده تمام جامعه می‌داند، در حالی که جامعه هیچ‌گاه به یک وجه محدود نمی‌شود. این وضعیت هم نقطه امیدواری دانست و هم نقطه رهزنی است. امیدواری از این جهت که وضعیت ما در بسیاری از مؤلفه‌های اجتماعی به آن شدت که تصور می‌کنیم بحرانی نیست، و رهزنی از این جهت که ایده‌ها و روایت‌های پیشین دیگر پاسخگوی نیازهای جامعه نیستند.»
دکتر کرمی در مسئله دخترانگی آن را از منظر «طرد مضاعف» بررسی و تبیین کرد: «برخی گروه‌های اجتماعی از ساختار قدرت حذف شده‌اند؛ از جمله جوانان، زنان، اقلیت‌های قومی، دینی و نژادی. این مسئله در مقیاس جهانی مطرح است. وقتی به دختران می‌رسیم، طرد «جوانی» و «زنانگی» روی هم قرار می‌گیرد؛ یعنی دختران علاوه بر حذف شدن از ساختار قدرت، با مسئله زنانگی نیز مواجه هستند، که این وضعیت را به یک طرد مضاعف تبدیل می‌کند.»
وی توجه رقبا به این طرد مضاعف از سال 1980 را مورد اشاره قرار داد و ابراز داشت: «رقبا دختران جوان را در مرکز روایت‌های خود قرار داده‌اند و این طرد مضاعف را به روایت مضاعف تبدیل کرده‌اند. به‌عنوان نمونه، به دو فیلم «باربی» و «اوپنهایمر» که در سال 2023 اکران شدند و تأثیر قابل توجهی بر گیشه سینمای جهان داشتند اشاره می کنم.  باربی ابتدا در قالب انیمیشن در سال 2001 آغاز به کار کرد و با فروش بالا، بازار را تحت تأثیر قرار داد. اما آنچه در سال 2023 رخ داد، تغییر در روایت باربی بود؛ از یک شخصیت کارتونی با اندام‌های اغراق‌آمیز زنانه به یک شخصیت انسانی و واقع‌گرایانه.
دکتر کرمی این تغییر را نوعی فرار از طرح مضاعف و روایت مضاعف دانست.»
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه در روایت‌های مشابه، مانند باربی و دختر کفشدوزکی، نیروی خیر داستان‌ها غالباً دختران هستند یادآور شد: «شر یا شریر داستان یا مردان هستند یا نیروهای ماورایی. این نیروهای ماورایی به‌عنوان نمادهایی از عناصر دینی یا مادی که منشأ شر و تخریب تلقی می‌شوند، به تصویر کشیده شده‌اند.»
وی با تأکید بر تأثیر این روایت‌ها بر خانواده‌ها خاطرنشان ساخت: « یکی از دلایل شکست جامعه ما در رقابت با فضای مجازی، غفلت از نقش خانواده و زمان خانواده است. زمان خانواده به روایت‌هایی مانند دختر کفشدوزکی، باربی و سایر شخصیت‌های مشابه واگذار شده است. برخی از والدین به دلیل محبوبیت سریال دختر کفشدوزکی، فرزندانشان را به یادگیری زبان فرانسه تشویق می‌کنند. این نشان‌دهنده تأثیر این روایت‌ها بر فرهنگ و زبان است.»
دکتر کرمی توجه به روایت‌های جهانی به طرد مضاعف دختران و جذب مخاطب اظهار داشت: «ما نه تنها چنین روایت‌هایی نداریم، بلکه خود را به روایت‌های خارجی واگذار کرده‌ایم. این وضعیت ناشی از اولویت‌های نادرست والدین است که برای رسیدن به اهداف شخصی، زمان ارتباط با فرزندانشان را به رسانه‌ها واگذار کرده‌اند.»
استاد دانشگاه علامه طباطبایی به مسئله تخریب مردانگی و پسرانگی در روایت‌ها نیز اشاره کرد و گفت: «در تمام متونی که زنان جوان در مرکز روایت قرار دارند، پسران و مردان جوان و نیروهای ماورایی طرد شده‌اند و تصویری غیراخلاقی از آن‌ها ارائه شده است. نمی‌توان تصویری از زنانگی و دخترانگی ارائه کرد بدون آن‌که تصویری از پسرانگی و مردانگی وجود داشته باشد. ضعف در هر دو عرصه یکی از مشکلات جدی جامعه ما به شمار می‌رود.»
وی تغییر معنای فرزند در جامعه را مورد توجه قرار داد و ادامه داد: «فرزند دیگر معنای اقتصادی و شبکه تداوم‌بخش خانواده را ندارد و به یک معنای فراغتی تبدیل شده است. امروز نگاه پدر و مادر به فرزند شبیه نگاه به یک عروسک است؛ عروسکی که خرجش می‌کنیم، جلوی ما راه می‌رود، به ما دستور می‌دهد و حتی ارزش‌های ما را به چالش می‌کشد. این تغییر معنای فرزند از دهه شصت آغاز شده و باعث شده است که خانواده‌ها نقش خود را در تربیت فرزندان به رسانه‌ها واگذار کنند. این واگذاری پیامدهای جدی برای آینده جامعه دارد.»
دکتر کرمی در پایان سخنان خود به اهمیت خلق روایت‌های بدیل و موازی اشاره کرد و گفت: «دعوای ما دعوای روایت است. اما متأسفانه ما امکانات لازم برای خلق روایت‌های موازی و بدیل را نداریم. تأکید بر تولید معنا، زمانی که امکان خلق معنای موازی وجود ندارد، به نظر فرصت‌سوزی است.»
وی پیشنهاد کرد که خانواده‌ها فرزندآوری را به‌عنوان یک جهاد درک کنند و تربیت نسل جوان را در این جامعه پیچیده، یک وظیفه مهم بدانند.


در بخش دوم نشست رمضانیه، گزارش پژوهشکده برای حضار ارائه شد.
ابتدا خانم دکتر علاسوند، عضو هیئت علمی پژوهشکده، در گزارشی جامع به معرفی فعالیت‌ها، دستاوردها و برنامه‌های این مرکز پرداخت و گفت: «پژوهشکده زن و خانواده، به‌عنوان یکی از مراکز پیشرو در مطالعات دینی و اجتماعی مرتبط با حوزه زنان و خانواده، از زمان تأسیس خود تاکنون تلاش کرده است تا با ارائه پژوهش‌های کاربردی و نظری، خلأهای علمی موجود در این حوزه را پر کند»
دکتر علاسوند با اشاره به زمان تأسیس پژوهشکده زن و خانواده گفت: «در زمان تأسیس این پژوهشکده، مطالعات دینی مرتبط با حوزه زنان و خانواده یا وجود نداشت یا بسیار پراکنده بود و بیشتر به آثار روشنفکری دینی در حوزه محدود می‌شد. اما با تأسیس پژوهشکده، این فعالیت‌ها به‌صورت منسجم آغاز شد و دوره‌های رسمی مطالعات زنان شکل گرفت. این دوره‌ها ابتدا در سطح سه حوزه و بعدها در مقطع دکتری مطالعات زنان توسعه پیدا کرد.»
وی افزود: «امروز ما شاهد حضور فارغ‌التحصیلانی در حوزه‌های علمی قم و تهران هستیم که با نگرش‌های دینی در حوزه مطالعات زنان فعالیت می‌کنند. این دستاورد ناشی از تأسیس رشته مطالعات زنان در کشور و همسویی آن با رویکردهای دینی است.»
عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده ایجاد ادبیات دینی در حوزه مطالعات زنان را یکی از مهم‌ترین اهداف پژوهشکده دانست و توضیح داد: «در زمان آغاز فعالیت پژوهشکده، فضای علمی موجود عمدتاً تحت تأثیر گفتمان‌های فمینیستی بود. ما تلاش کردیم تا با تولید مقالات، کتاب‌ها و تربیت متخصصان در این حوزه، ادبیات دینی را توسعه دهیم. اکنون خوشبختانه با مجموعه‌ای از کتب و مقالات تخصصی و همچنین کارشناسان و پژوهشگران متعهد در این عرصه مواجه هستیم.»
وی ادامه داد: «یکی از دغدغه‌های اصلی ما نقد گفتمان‌های فمینیستی بود و امروز امیدواریم بتوانیم در مسیر نظریه‌پردازی‌های کلان گام برداریم. علاوه بر آن، کنشگری پژوهشکده نیز شامل تربیت پژوهشگران متعهد و ایجاد گروه‌های وابسته در تهران و سایر شهرها بوده است. برخی از این گروه‌ها اکنون در سطح ملی جریان‌سازی می‌کنند.»
دکتر علاسوند با تأکید بر اینکه پژوهشکده زن و خانواده در قالب گروه‌های تخصصی مختلفی از جمله مبانی نظری جنسیت، علوم اجتماعی، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، فقه و حقوق و مطالعات استراتژیک فعالیت می‌کند خاطرنشان کرد: «پژوهش‌ها در این گروه‌ها بر اساس چشم‌اندازهای دو تا ده‌ساله برنامه‌ریزی می‌شوند و محصولات این پژوهش‌ها ، گزارش‌های علمی معتبر، مقالات و کتاب‌های تخصصی هستند.»
وی برخی از پروژه‌های کلیدی پژوهشکده را معرفی کرد: «(فلسفه سیاسی و جنسیت) پروژه‌ای بدیع که مشابهی به این کیفیت در منابع فارسی ندارد. (تعامل زنان با انقلاب و جمهوری اسلامی) پژوهشی کلان در حوزه نظریه‌پردازی. (الهیات فمینیستی بازسازی‌گرا) پژوهشی در حوزه نقد نظری. (زن در نگاه علامه طباطبایی و نظریه جنسیت با رویکرد کلامی) از جمله پروژه‌های بنیادین پژوهشکده. (رصد تحولات جریان‌های فکری، فرهنگی و اجتماعی معطوف به خانواده) پژوهشی که تحولات خانواده از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۷ را بررسی کرده است. (تحول معرفتی فقهی در حوزه زن و خانواده و فرافقه‌پژوهی در حوزه امور جنسی زنان و خانواده) پروژه‌هایی که به بررسی مواجهه فقه سنتی با تحولات معاصر می‌پردازند.»
عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده به فعالیت‌های گروه علوم اجتماعی پژوهشکده نیز اشاره کرد و گفت: «این گروه به موضوعاتی همچون تحلیل گفتمان مسائل اجتماعی زنان، پدیدارشناسی خشونت علیه زنان، جامعه‌شناسی تاریخی بدن در دو سده اخیر و سیاست‌گذاری جنسیتی می‌پردازد. یکی از پروژه‌های مهم این گروه، تحلیل مسئله‌مند شدن حجاب در ایران عصر قاجاریه است.»
وی افزود: «یکی از اقدامات مهم پژوهشکده، رصد آثار علمی و تازه‌های نشر در حوزه زنان و خانواده است. این رصد نشان داد که بسیاری از آثار موجود، فاقد روایت‌های اصیل و دینی بوده‌اند. به همین دلیل، پژوهشکده تلاش کرده است تا موضوع تاریخ اجتماعی زنان و جنسیت را به‌عنوان یکی از محورهای پژوهشی خود قرار دهد.»
دکتر علاسوند در ادامه گفت: «بودجه و ظرفیت اعضای هیئت علمی پژوهشکده برای انجام تمام پروژه‌های موردنیاز کافی نیست. به همین دلیل، بخشی از پروژه‌ها به صورت برون‌سپاری انجام می‌شوند. این رویکرد به ما کمک کرده است تا از ظرفیت‌های پژوهشی خارج از پژوهشکده نیز بهره‌مند شویم.»
وی برخی از این پروژه‌ها را چنین عنوان نمود: «(مطالعات فناوری و جنسیت) پژوهشی جدید در حوزه‌ای که تاکنون در زبان فارسی کمتر به آن پرداخته شده است. (رصد نهادهای علمی بین‌المللی) پژوهشی درازمدت که به بررسی برنامه‌های پژوهشی کشورهای آمریکا، انگلیس، کانادا و هلند در حوزه زن و خانواده پرداخته است. (نقد ایده هرمنوتیک ایرانیان) پژوهشی که به نقد دیدگاه‌های استشراقی درباره تاریخ اجتماعی جنسیت و خانواده در ایران به ویژه دوران قاجار می‌پردازد.»
دکتر علاسوند در خصوص برنامه‌های آتی پژوهشکده گفت: «از آغاز برنامه سوم پژوهشکده، پیش‌بینی ما این بود که ۹۰ جلد کتاب به حوزه مطالعات زنان اضافه کنیم. تاکنون بخشی از این هدف محقق شده و ۲۷ جلد کتاب دیگر نیز در دست نگارش، ویراستاری یا انتشار هستند.»
وی برخی از کتاب‌های در دست انتشار را معرفی کرد: «گفتمان‌کاوی و تحلیل مسائل اجتماعی زنان، جنبش‌های اجتماعی زنان و نقد فمینیسم، ترجمه کتاب خانواده در قرن بیستم، حجاب به زبان ساده، تعاملات زنان با انقلاب و جمهوری اسلامی و جنسیت و حقیقت انسان»
عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده همکاری با جریان‌های جهانی خانواده‌گرا را برنامه دیگر این پژوهشکده عنوان کرد و یادآور شد: «جریان‌های خانواده‌گرا در جهان، به‌ویژه در دهه اخیر، با هوشمندی در حال فعالیت هستند. این جریان‌ها که مخالف همجنس‌گرایی و سقط جنین و طرفدار خانواده الهی هستند، بسیار قدرتمند عمل می‌کنند. ما نیز در پژوهشکده، ترجمه و انتشار کتاب‌هایی مرتبط با این جریان‌ها را در دستور کار قرار داده‌ایم.»
سپس حجت‌الاسلام والمسلمین زیبایی‌نژاد، رئیس پژوهشکده زن و خانواده، در گزارشی جامع به تشریح فعالیت‌های پژوهشکده در سال گذشته و برنامه‌های پیش‌رو پرداخت. وی در سخنان خود به پروژه‌های راهبردی، همکاری‌های بین نهادی، فعالیت‌های بین‌المللی، و چالش‌های پیش‌رو در حوزه مطالعات زن و خانواده اشاره کرد.
حجت‌الاسلام زیبایی‌نژاد با اشاره به برنامه‌های راهبردی پژوهشکده گفت: «از رمضان سال گذشته تاکنون، بخشی از فعالیت‌های ما به پروژه‌های راهبردی اختصاص داشته است. یکی از پروژه‌های مهم ما، تاریخ شفاهی پژوهشکده بود. در این پروژه، با انجام بیش از ۴۰ جلسه مصاحبه، ۱۱۰۰ صفحه متن تهیه شد که تنها فاز اول این پروژه محسوب می‌شود. این اقدام به ما کمک کرد تا حافظه تاریخی ۲۶ ساله پژوهشکده را بازسازی کنیم و چالش‌ها و دستاوردهای گذشته را مرور نماییم. این تاریخ‌نگاری نه‌تنها برای تدوین برنامه‌های آینده، بلکه برای آشنایی نسل جدید با پیشینه پژوهشکده و همچنین استفاده سایر نهادها از تجربیات ما اهمیت زیادی دارد. این تجربه‌ها می‌تواند در تدوین برنامه‌های آینده به ما کمک کند تا از تکرار خطاها جلوگیری کنیم.»
رئیس پژوهشکده زن و خانواده با انتقاد از شیوه‌های موضوع‌یابی پژوهشی در برخی نهادها گفت: «در گذشته ما موضوعات پژوهشی را به دیگران معرفی می‌کردیم تا بر روی آن‌ها کار کنند، اما بعدها متوجه شدیم که این روش از نظر علمی اشتباه است. موضوع پژوهش باید از ذهن پژوهشگر تراوش کند، نه اینکه به او القا شود. تاریخ‌نگاری پژوهشکده، این خطاها را برای ما آشکار کرد و به ما کمک کرد تا برنامه‌های آینده را با رویکردهای علمی‌تری تدوین کنیم.»
زیبایی‌نژاد از پروژه‌ای دیگر با هدف مصاحبه با راهبران نهادهای علمی کشور خبر داد و گفت: «هدف از این مصاحبه‌ها، شناسایی چالش‌های مشترک میان نهادهای علمی و نحوه عبور از آن‌ها بود. یکی از موضوعات مهم این مصاحبه‌ها، بحث وحدت گفتمانی میان اعضای نهادهای علمی است، به‌ویژه در شرایطی که افراد با پیشینه‌های مختلف جذب این نهادها می‌شوند. این تجربه‌ها می‌تواند برای حل مسائل مشابه در پژوهشکده و سایر نهادها بسیار مفید باشد.»
وی همچنین به پروژه رصد نهادهای علمی بین‌المللی اشاره کرد و افزود: «ما فعالیت نهادهای علمی پنج کشور پیشتاز از جمله هلند، انگلیس، فرانسه، آمریکا و آلمان را در حوزه جنسیت و خانواده مورد بررسی قرار دادیم. این پروژه به ما کمک می‌کند تا با شیوه‌های نوین پژوهش در این حوزه آشنا شویم و اقدامات نهادهای پیشتاز دنیا را پیش‌بینی کنیم.»
رئیس پژوهشکده زن و خانواده به پروژه‌ای دیگر پرداخت و گفت: «یکی از محورهای برنامه‌های ما، انجام تحلیل ثانویه روی پیمایش‌های ملی در حوزه ارزش‌ها و نگرش‌های مرتبط با جنسیت و خانواده است. این تحلیل‌ها به ما کمک می‌کند تا حوزه‌های مزیت علمی را شناسایی کرده و پروژه‌های آینده را بر اساس این مطالعات طراحی کنیم.»
وی همچنین از همکاری‌های پژوهشکده با نهادهای مختلف خبر داد و گفت: «از جمله این همکاری‌ها می‌توان به پروژه‌هایی همچون “مطالعات فناوری و جنسیت” ، “جنبش‌های اجتماعی زنان و نقد فمینیسم”، و “مبانی فقهی الگوی سوم زن مسلمان” اشاره کرد.»
زیبایی‌نژاد از احیای نشریه حوراء توسط مدیریت جدید در تهران خبر داد و گفت: «پس از چند سال رکود، انتشار نشریه حوراء از سر گرفته شده است. علاوه بر این، اعضای هیئت علمی پژوهشکده در سال جاری نزدیک به ۴۰ مقاله علمی منتشر کرده‌اند و در همایش‌های بین‌المللی متعددی شرکت داشته‌اند.»
رئیس پژوهشکده زن و خانواده به فعالیت‌های بین‌المللی این مرکز اشاره کرد و گفت: «امسال در پانزدهمین همایش گفت‌وگوی ادیان در قطر، دو تن از کارشناسان ما حضور داشتند و مقالات خود را ارائه کردند. همچنین نمایندگان پژوهشکده در نشست‌های مختلفی در لبنان، عراق و واتیکان شرکت کردند.»
زیبایی‌نژاد از برنامه‌های هدفمند ترجمه آثار خبر داد و گفت: «در برنامه سوم پژوهشکده، ترجمه آثار به زبان‌های عربی و انگلیسی در دستور کار قرار گرفته است. تاکنون هشت اثر به زبان عربی منتشر شده و چند اثر دیگر در دست ترجمه است. »
رئیس پژوهشکده زن و خانواده به برگزاری همایش خانواده مقاوم، چالش‌های اخلاقی در جهان متحول اشاره کرد و گفت: «هدف این همایش، گسترش مفهوم مقاومت از حوزه سیاسی به حوزه فرهنگی و ارزشی بود. در این همایش، بیش از ۴۰ نهاد علمی و پژوهشی مشارکت داشتند و نزدیک به ۴۰۰ نفر در هریک از روزهای همایش در تهران و قم برنامه‌های آن حضور یافتند.»
وی افزود: «یکی از دستاوردهای این همایش، تولید چندین جلد کتاب از مقالات و گزارش‌های ارائه‌شده بود. همچنین تلاش داریم تا این ادبیات را در قالب پایان‌نامه‌ها و پژوهش‌های آتی گسترش دهیم.»
زیبایی‌نژاد در پایان به چشم‌انداز آینده پژوهشکده اشاره کرد و گفت: «یکی از پیشنهادها، ایجاد دبیرخانه دائمی برای همایش‌های پژوهشکده است تا بتوانیم هر دو سال یک‌بار این برنامه‌ها را تکرار کنیم. اما پیش از آن، باید به تولید محتوای علمی بیشتر و غنی‌تر در این حوزه بپردازیم تا همایش‌ها به نتایج ملموس‌تری دست یابند.»
وی تأکید کرد: «هدف ما این است که پژوهشکده زن و خانواده به نهادی پیشرو در حوزه مطالعات زنان و خانواده، چه در داخل و چه در عرصه بین‌المللی، تبدیل شود و بتواند به نیازهای علمی و عملی این حوزه پاسخ دهد.»