زبان و رسانه به مثابه سلاح

زهره باقریان، عضو هیئت‌علمی پژوهشکده زن و خانواده در گفت‌وگو با ایسنا گفت: رسانه مهمترین ابزار دشمن است که با تحریف واقعیت و وارونه جلوه دادن حقیقت تلاش کرد تا در تجاوزات رژیم غاصب اسرائیل به ایران، افکار عمومی را با خود همراه سازد. ابزار رسانه در این کار روایت سازی است که با کاربرد زبان این امکان را می‌سازد تا ناصحیح را طبیعی ساخته، حقیقت جلوه دهد.

وی ادامه داد: تنازع در رسانه از جنس نرم افزاری است که در کنار تنازعات سخت افزاری تلاش می‌کند تا غیرخودی را بی اعتبار ساخته و با همراه ساختن افکار عمومی با خود، هم میدان نبرد و هم فضای عمومی را تحت سیطره خود درآورد. از این رو رهبر انقلاب نیز در فرمایشات خودشان با دعوت صاحبان فکر، بیان و قلم به افشاگری تاکید کردند، اجازه ندهیم تا دشمن با تبلیغات فریبکارانه، حقیقت را دگرگون جلوه دهد.

باقریان بیان کرد: در تجاوزات رژیم سفاک صهیونیستی به خاک ایران و ترور شخصیت‌های نظامی و علمی کشور، رسانه‌های غربی و طرفدار صهیونیست تلاش دارند تا با کاربرد زبان، روایت مورد توافق خود را به جهان مخابره کنند لذا بر اساس فرمایشات مقام معظم رهبری افشای روایت پردازی‌های رسانه‌های غربی در تقابل ایران و رژیم جنایتکار صهیونیستی می‌تواند نوعی سد دفاعی در برابر این تهاجمات نرم باشد.

وی ادامه داد: رسانه دشمن از طریق انتخاب، ارائه و تفسیر اطلاعات، روایتی از جنگ را بازتاب می‌دهد که در راستای ارزش‌های مورد توافق خودش، طبیعی سازی شده به طوری که مخاطب احساس می‌کند که این ایدئولوژی‌ها واقعی و غیر قابل تغییراند. این طبیعی سازی با کاربرد استراتژی‌های زبانی همچون گزینش، تکرار، حذف، مشروعیت بخشی و طرد در روایت جای می‌گیرند.

وی افزود: در رسانه ما ابزاری به نام زبان داریم که با ایدئولوژی پیوند می‌خورد؛ بنابراین زبان در جنگ واجد اهمیت بسیاری است، اما اینکه چطور زبان به خدمت جنگ می‌آید و ایدئولوژی جنگ می‌شود؟ باید گفت، دشمن با کاربرد زبان به خلق روایتی می‌پردازد که او را حق و مقابلش را باطل جلوه دهد. زبانی که او را مشروع، موفق و پیروز روایت کند و در مقابل یأس و ترس را در گفتمان غیر خودی به صورت طبیعی و در قالب روایت القا کند.  

عضو هیئت‌علمی پژوهشکده زن و خانواده ادامه داد: روایت پردازی روزنامه و رسانه‌های طرفدار صهیونیست به چند طریق صورت گرفته است: نخستین گام روایت‌سازی در این رسانه‌ها، ایجاد یک دوگانه ساختاری در متن است؛ دو گانه‌ای که متن را حول دو روایت متخاصم شکل می‌دهد. دوگانه خودی و یا ما و غیر خودی یا آن‌ها.

وی بیان کرد: این دوگانه سازی در روایت رسانه‌های دشمن اصولا مبتنی بر دوگانه اخلاق است؛ زیرا متن روایت را حول دو گروه قربانی و متجاوز قطب بندی می‌کند. در این قطب بندی اسرائیل منحوس در قطبیت مثبت متن به عنوان قربانی و گروه دیگر که ایران است به عنوان تروریست و متجاوز ساختار متن را شکل می‌دهند. بر اساس این دوگانه سازی هر اقدام اسرائیل جنایتکار حتی اگر آغازگر جنگ باشد واکنش است و هر اقدام ایران در دفاع از خاک خود، تحریک آمیز و کنشی بر علیه رژیم منحوس صهیونی به شمار می‌آید.

باقریان گفت: به بخشی از جملات یکی از این رسانه‌ها توجه کنید (پیش از شلیک موشک‌ها هشدار اشتباه داده شد ... ارسال یک میلیون نفر به پناهگاه...) در این روایت ایران در قطب منفی متن واجد هویتی، مهاجم، تروریست، فریبکار و غیر قابل پیش‌بینی است که کنشگری پنهان دارد و عملکرد اسرائیل غاصب در تجاوز به خاک ایران تنها واکنش به چنین هویتی است.   

عضو هیئت‌علمی پژوهشکده زن و خانواده اظهار کرد: گاهی اوقات در رسانه‌ها دشمن دوگانه‌سازی براساس نظام‌های ارزشی شکل می‌گیرد؛ اینکه ما طرفدار تمدن و صلح هستیم و ایران حامی جنگ است، ما سنگر دموکراسی هستیم و آن‌ها در سنگر بنیادگرایی فعالیت می‌کنند؛  بنابراین دوگانه سازی‌های اخلاقی و ارزشی اقدام نخست رسانه‌ها دشمن است که ساختار روایت را به هدف اعتبار بخشی به تجاوزات صهیونیستی قطب بندی می‌کند.
وی تاکید کرد: گام دوم روایت سازی در رسانه‌های بیگانه، طبیعی ساختن روایت به نفع گفتمان صهیونیست‌ها است. در این روزنامه‌ها و رسانه‌ها، روایت به طرق مختلفی طبیعی می‌شود و باورها را به سمت مشروعیت بخشی به گفتمان صهیونیست‌ها پررنگ می‌کند.

وی تصریح کرد: یکی از ابزارهای طبیعی سازی روایت، گزینش و تکرار واژگان به نفع گفتمان صهیونیستی است، مثلا به جای واژه «اشغال»، واژه «دفاع مشروع» در این رسانه‌ها با بسامد بالایی وجود دارد و یا بسامد بالای استفاده از واژه «تروریست» به جای «مقاومت»، استفاده از «سرزمین یهود» به جای «سرزمین‌های اشغالی»، روایت را به نفع گفتمان صهیونیستی مشروع می‌سازد.

باقریان در ادامه افزود: ابزار دیگر این رسانه‌ها برای طبیعی‌سازی روایت، توصیف برخی از واژگان‌ها به هدف طبیعی سازی حق، به نفع گفتمان صهیونیست است؛ لذا در رسانه‌های غربی و صهیونی، عملیات متجاوزانه اسرائیل غاصب، عملیاتی ضروری برای بقا و تهاجم به خاک ایران، به دفاع پیشگیرانه تعبیر می‌شود. توصیف اسرائیل غاصب به عنوان قربانی تجاوز ایران، توصیف اراضی مورد مناقشه به جای اشغال، توصیف رسانه ایران به «سنگر تروریست رسانه‌ایی» بخشی از توصیف خودی و غیر خودی در این رسانه‌ها است که منجر به طبیعی شدگی‌ها در روایت می‌شود.

این عضو هیات علمی پژوهشکده زن و خانواده بیان کرد: حذف و یا نادیده گرفتن روایاتی که به ضرر صهیونیست‌ها است، شیوه دیگر روایت پردازی از جنگ در رسانه‌های طرفدار رژیم صهیونی است، در واقع حذف روایت در این رسانه‌ها را می‌توان به سکوتی هدفمند تعبیر کرد، زیرا بیان آن ممکن است بر اعتبار بخشی ایران در مقابل اسرائیل جنایتکار بیفزاید. در رسانه‌های صهیونیستی گاهی اوقات ما حذف کامل یک روایت را داریم. برای نمونه در این رسانه‌ها هیچ گاه از پیشینه تاریخی این تنش‌ها همچون ترور دانشمندان هسته‌ای و نظامی و یا تحریم‌های ظالمانه علیه ایران سخنی به میان نمی‌آید. و یا در روایت‌پردازی‌های خود از کشتار غیرنظامیان در تجاوز به خاک ایران روایتی نقل نمی‌شود و گاه خشونت و وحشیگری این رژیم در حمله به غیر نظامیان را به واسطه جنگ فن‌آورانه تقلیل می‌دهد لذا تقلیل‌گرایی روش دیگر روایت پردازی در این رسانه‌ها است که تلاش می‌کند خشونت‌ را با تکنولوژی پوشش دهد.

باقریان با بیان اینکه گاه هدف دشمن از حذف یک روایت به حاشیه رانی گزاره‌هایی است که بیان آن‌ها از اعتبار این تجاوزات به خاک ایران می‌کاهد، گفت: برای نمونه این رسانه‌ها در روایت پردازی‌های خود ضمن آنکه دستیابی ایران به فناوری هسته‌ای را به عنوان تلاش ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای تعبیر می‌کنند، از بیان زرادخانه‌های اتمی اسرائیل غاصب هیچ سخنی به میان نمی‌آورند، حذف روایت تسلیحات هسته‌ای در رژیم صهیونی و در مقابل برجسته‌سازی همان روایت برای ایران، استراتژی دیگر طبیعی سازی به نفع اسرائیل غاصب در رسانه‌ها دشمن است.  

این عضو هیات علمی پژوهشکده زن و خانواده یادآور شد: استفاده از داده‌های آماری بدون ذکر هر گونه منبعی و بیان روایت از راویان نامعلوم روش‌های دیگر طبیعی سازی روایت و برجسته سازی خودی در این رسانه‌های صهیونی  است که تلاش می‌کند مخاطب را گمراه کرده و به سمت خودش بکشاند. پررنگ کردن سوژه‌های حامی گفتمان صهیونیست شیوه دیگر روایت پردازی در این رسانه‌ها است. دشمنان با طرح انزوای ایران در خاورمیانه و بیان ائتلاف‌های بر ضد او علاوه بر القای ترس و وحشت به حامیان ایران، تلاش می‌کنند تا ایران را به عنوان یک گفتمان شکست خورده که در غیریت جامعه جهانی جای دارد، روایت کنند و اینگونه با کاربرد زبان از مقبولیت ایران بکاهند.

وی با بیان اینکه طرد توانمندی‌های ایران شیوه دیگر روایتگری رسانه‌ها صهیونی و طرفداران آن‌ها است، گفت: به این عبارت رسانه‌های صهیونیست در ابتدای درگیری این رژیم با ایران توجه کنید: «ایران که هنوز موشک‌های یک تنی خود را رو نکرده است»، رسالت این روایت در روایت پردازی‌های طرفدار صهیونیست، کوچک نمایی ظرفیت نظامی ایران است، در مقابل روایتی که آن‌ها از اسرائیل غاصب مطرح می‌کنند علاوه بر توانمندی نظامی، طرح مشروعیت بین‌المللی و تحسین ناظران غربی درباره این رژیم است. برای نمونه در یکی ازروایات روزنامه تایمز از اسرائیل آمده «ناظران غربی عملکرد دقیق اسرائیل را چشمگیر خوانده‌اند هرکس قصد حمله داشته باشد، خود هدف می‌شود» روزنامه تایمز در این روایت ضمن آنکه به طبیعی سازی نقش ایران به عنوان آغازگر جنگ پرداخته، سعی دارد توانمندی نظامی اسرائیل غاصب و ایجاد مشروعیت بین‌المللی آن را نیز به مخاطب منتقل سازد.
این عضو هیات علمی پژوهشکده زن و خانواده یادآور شد: آخرین روش رسانه‌های دشمن در روایت پردازی ایجاد یک جنگ روانی و القای ترس و وحشت به ایرانیان و مدافعان وطن به هدف تضعیف اراده‌ی آن‌ها بوده و ادامه دارد؛ در این استراتژی دشمن تلاش می‌کند بدون نفوذ به خاک کشور تنها با روایت‌سازی به اختلافات داخلی دامن زده و با ایجاد ترس و وحشت مقاصد خود را پیش برد.

 وی با بیان اینکه رسانه ابزار تبلیغات دشمن است و به عنوان ابزار جنگی باید مورد توجه قرار گیرد، گفت: توجه داشته باشیم که رسانه سلاح جنگ است همانطور که بمباران القای ترس می‌کند رسانه هم می‌تواند با ناامید کردن مردم و ایجاد تشتت و فضای ناامن به تزریق ناامیدی بپردازد. و اینگونه گفتمان رسانه‌ای غرب و صهیونیست، در این شرایط تلاش می‌کنند تا واقعیت‌ها را ساخته و هویت‌های خودی و دیگری را به واسطه روایت‌سازی و روایت پردازی تعریف کنند و در قالب واژگان و زبان طبیعی ساخته به مخاطبان خود القا کنند.