بررسی آثار حوزه نشر، یکی از راه‌های مهم برای فهم وضعیت فرهنگی جامعه است.

ایشان گفت: بررسی آثار منتشر شده در حوزه زن و خانواده علاوه بر اینکه به فهم فضای عمومی این حوزه کمک می‌کند برای شناخت و درک آگاهی جنسیتی جامعه ایران نیز ضروری است به همین دلیل پژوهشکده زن وخانواده از سال 1399 با هدف فهم جامعه، شناخت وضعیت آگاهی جنسیتی، برنامه‌ریزی برای آینده نشر، به بررسی و تحلیل آثار این عرصه پرداخته است.

ایشان یادآور شد: کتاب‌ها به دسته‌های مختلف تقسیم بندی می شوند از جمله؛ رویکردهای جامعه شناسانه  و روانشنشاسانه به مسائل زنان و خانواده، قانون و حمایت خانواده، گفتمان بهداشتی و پزشکی در مساله زنان و خانواده، نگاه دینی به مسائل زنان و خانواده، فقه و امور زن و خانواده، کتاب‌های مهارتی و سبک زندگی، رویکرد فلسفی و الهیاتی به زنان و خانواده، گفتمان انقلاب، مطالعات اسلامی، بدن و امر جنسی، زنان سرزمین های دیگر و در نهایت تاریخ اجتماعی جنسیت. شریف افزود: در فهم روند نشر این دسته  ها، صرفا تعداد منشورات مهم نیست، بلکه گاهی آن رسته ای که تعداد کتاب‌هایش کمتر است، موضوعات و دقایقی که دارند مهم‌تر هستند. همچنین رصد میزان رشد و یا کاهش در یک دسته، اتفاق معناداری خواهد بود حتی اگر بخش کوچک تر ماجرای نشر باشد.

عضو پژوهشکده زن و خانواده با اشاره به اهمیت بررسی آثار ترجمه‌ای بازار نشر گفت: بررسی جایگاه آثار ترجمه‌ای در حوزه دانشی و جریان علمی بسیار مهم است زیرا وقتی آثار ترجمه وارد فضای فرهنگی می‌شوند به تناسب در فضای جنسیتی و آگاهی جنسیتی کشور نیز تاثیر گذار خواهند بود، به طوری که تاثیرات آن در سال‌های بعد قابل مشاهده است و راهی است برای آنکه بدانیم چه موضوعاتی از فضای عمومی جهان به کشور سرریز شده و مورد اقبال قرار گرفته است. 

مروری بر آثار زن و خانواده در حوزه نشر
عضو پژوهشکده زن و خانواده بیان کرد: در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ شاهد رشد آثار ترجمه ای در حوزه زنان بودیم. در این سال کتاب "فراتر از خدای پدر" مری دیلی که یک نویسنده فمینیست رادیکال است و الهیات خود را با مرگ خدای پدر اعلام می کند، وارد بازار نشر شد. همچنین کتاب "دگرگونی عشق و صمیمیت" نوشته آنتونی گیدنز  جامعه شناس معروف که به کاوش در پتانسیل‌های ارتباط ناب به مثابه ارتباطی که برابری زناشویی و عاطفی را پیش‌فرض می‌گیرد، پرداخته است، ترجمه و نشر یافت. شریف ادامه داد: در سال ۱۴۰۱ سهم کتاب‌های اجتماعی با رویکرد مارکسیستی که مبتنی بر جریان‌های اعتراضی هستند بیشتر بود، کتاب هایی مانند "مارکسیسم و ستم بر زنان" نوشته لیز فوگل، "انقلاب در نقطه صفر" نوشته سیلویا فدریچی ، "نگاهی به بیرون از ژرفا بازنگری جایگاه اجتماعی زن" نوشته جولیت میچل، "زنان فریادخواه" اثر اوری‍پ‍ی‍د. او ادامه داد: در سال ۱۴۰۲ توجه به مباحث فلسفی و الهیاتی در کتاب‌های ترجمه‌ای بالا رفت و در آثار تألیفی داخل کشور رویکرد تاریخ اجتماعی که تلاش دارند از خلال گذشته به فهم اکنون برسند، همراه با موضوع بدن و مسائل امر جنسی برجسته شد. کتاب های ترجمه ای مثل "انسان شناسی جنسیت" نوشته امیلیا نرسیسیانس، "فلسفه فشن" اثر لارس اسوندسن، "مادر بودن و فلسفه" نوشته شیلا لینتوت و در آثار تألیفی کتبی مانند "کلاه فرهنگی" نوشته آرزو اسکندری، "پوشاک عهد ساسانی" اثر مهرآسا غیبی، "سرگذشت لب آرایی در ایران" نوشته سمانه کاظمی، "جامعه‌شناسی نیم قرن تحولات خانواده روستایی در ایران" با نویسندگی زهره نجفی‌اصل و مهدی طالب. 

وی گفت: در سال 1403 شاهد رشد دو دست روایت از وضعیت زنان مسلمان بودیم؛ نخست رویکرد مطالعات اسلامی و دوم روایت‌های خود زنان مسلمان از خودشان که تلاش می‌کردند با یک نگاه ضد استعماری روایت‌های شرق شناسانه و به تعبیری دیگری ها از خودشان را به چالش بکشند.
وی ادامه داد: برای مثال کتاب «شرقی غمگین؛ واکاوی تولد یک مفهوم» ترجمه شیوا علینقیان روایت شرق‌شناسانه از زن مسلمان را به چالش می‌کشد و معتقد است که رویکردهای فمنیستی به زنان جهان سوم به عنوان مستعمره خود نگاه می‌کنند در نتیجه می گویند که باید آن را نجات دهیم و با ادبیات خودشان می خواهند این امر را محقق کنند. این کتاب در تلاش است که بیان کند روایت‌های اینچنینی درست نیست.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده اظهار کرد: در ایران نیز زنان و نویسندگان ایرانی تلاش کردند که خودشان را از متن جامعه خودشان روایت کنند. وی گفت: کتاب‌هایی با رویکرد مطالعات اسلامی به مسائل زنان بود که زن ایرانی و زن مسلمان را مورد مطالعه و پژوهش قرار دادند و از بیرون به روایت آنان پرداختند که این مطالعات بیشتر در آمریکا، کانادا و انگلستان رواج داشتند و زنان در حقوق اسلامی، زنان در روایات و متون اسلامی، زنان در مساجد مصر، پوشش و حجاب زنان و... را در جهان مورد بررسی قرار دادند. این روایت‌ها گاهی رویکرد مردم شناسانه داشته است که البته این نوع نوشتارها نیازمند زیست چند ساله در میان مردم آن اقلیم است. ایشان اظهار کرد: با توجه به آنچه بیان شد در حوزه نشر مربوط زنان نیازمند چند مساله هستیم. اول اینکه در کنار بررسی آثار تالیفی، باید آثار ترجمه را نیز رصد کنیم؛ زیرا تاثیر آثار ترجمه‌ای بر فضای آگاهی جنسیتی جامعه ایران زیاد است و باید بدانیم چه کتبی با چه موضوعاتی و با چه شتابی وارد عرصه نشر ایران می‌شود.

استاد حوزه در ادامه گفت: در حوزه تالیف نیز معمولاً رویکرد تاریخ اجتماعی به مسائل زنان و خانواده مهم بوده است که نشان دهنده اهمیت روایت به ویژه روایت منسجم است و در حوزه نشر، هر کسی بتواند روایت قوی، مستند و قابل دفاعی ارائه دهد، تأثیرگذار خواهد بود و ما همچنان نیازمند روایت خودمان از وضعیت زن مسلمان در ایران و جهان هستیم. این روایت باید با فهم همه جانبه باشد برای مثال ارتباط مباحث زنان با سنت برای ساخت روایت و تولید ادبیات نظری بسیار مهم است همچنین باید جایگاه زنان در مباحث حقوقی، اجتماعی و... باید در نظر گرفته شود. وی تاکید کرد: در حوزه نشر باید دو مساله مهم یعنی مفاهیم و آنچه تولید ادبیات مفهومی و نظری می‌کند و آنچه در جامعه رخ می‌دهد را همواره رصد و بررسی کنیم زیرا فهم جامعه را برای ما تسهیل می‌کند.

مردم بازار را می‌سازند یا بازار جامعه را؟
ایشان گفت: مانند آنچه در سینما وجود دارد هم گیشه بر جامعه تاثیر گذار است و هم اقبال مردمی بر آن اثر می‌گذارد، حوزه نشر و جامعه هم به همین صورت است و هر دو با یکدیگر تعامل دارند یعنی هم نویسنده ذائقه‌سازی می‌کند و هم مخاطب با انتخاب‌هایش مسیر نشر را تغییر می‌دهد.
وی اضافه کرد: گاهی کتابی خوب نوشته می‌شود اما در زمان انتشار مورد اقبال قرار نمی‌گیرد و بعدها جامعه به آن توجه می‌کند. یعنی هم جامعه به نویسندگان موضوع می‌دهند و هم نویسندگان هستند که ذائقه مخاطب را شکل می‌دهند اما نویسنده‌هایی موفق‌اند که بر اساس فهم روح حاکم بر زمانه نگارش می‌کنند.
دکتر زهرا شریف یادآور شد: در این حوزه هیچ اجبار و الزام بیرونی وجود ندارد و امتزاج افق‌ها در یک مسیر کاملاً طبیعی رخ می‌دهد. برخی کتاب‌ها مخاطبان خاص خود را دارند و موفق می‌شوند، برخی دیگر دایره مخاطبان گسترده‌تری پیدا می‌کنند. هنر متولیان حوزه نشر نیز همین است که هم فضای حاکم بر جامعه را فهم کنند و هم آن را راهبری کنند و به سمت وضعیت مطلوب‌تر ببرند.

لازم به توضیح است نشست تحلیل و بررسی تازه های نشر، هرسال در هفته پژوهش(آذرماه) در پژوهشکده زن و خانواده با حضور مؤلفین، پژوهشگران و اساتید جامعه شناسی، مطالعات زنان، فقه و... برگزار  می شود.