مصاحبه اختصاصي فصلنامه خانواده بشري با مشاور رييس جمهور در امور زنان *
در طول تاريخ ، زن ايراني از شخصيت قدرتمندي در چهارچوب خانواده و جامعه برخوردار بوده اما در بعد اجتماعي در دوره هاي مختلف اين وضعيت متفاوت شده است .
حضور زنان در بخش هاي مختلف فعاليتهاي سياسي ، اجتماعي و اداري در سطوح خانواده در دوران رژيم سابق تنها به اقشار خاصي که به طبقه بالاي جامعه وابستگي داشتند محدود مي شد اما انقلاب اسلامي و شرايط پس از آن زنان سنتي ايران را که غالبا به خانواده هاي ديني وابستگي داشتند تشويق به حضور در صحنه هاي اجتماعي و فرهنگي و سياسي و اداري کرد که از نمودهاي عيني آن حضور به ياد ماندني زنان در راهپيمايي هاي سياسي – انقلابي بود .
هم اکنون پس از گذشت سه دهه از عمر انقلاب ، در زمينه جايگاه زن ايراني به عنوان ستون خانه و خانواده ، شايد بتوان چالش چهارمين دهه را تداخل وظايف اجتماعي زنان و اداره امور خانه دانست . هنوز هم بحث شاغل بودن زنان در خارج از خانه گرم است و بارها گرماي اين مباحث دو طرف را خاکستر نشين کرده است .
لحاظ کردن شرايط اجتماعي مناسب و تقسيم فضا و وظايف زن خانه دار و شاغل و برنامه هاي آشنايي و آگاهي زنان با حقوق خود و اصلاح قوانين حقوق زن در راستاي احقاق صحيح حقوق زن ، محور گفتگوي ما با دکتر زهره طبيب زاده نوري است ، دندانپزشکي که حکم رياست مرکز امور زنان و خانواده رياست جمهوري را در دست دارد .
* تعريف اين نهاد از ويژگيهاي زن ايراني – اسلامي چيست و براي تلفيق روحيه زنان خانه دار با فعاليت اجتماعي شان چه برنامه اي داريد ؟
مرکز امور زنان و خانواده رياست جمهوري در بيان ويژگيهاي زن ايراني مسلمان به مهم ترين منبع شناخت اين ويژگيها ، بيانات و سيره و عملکرد حضرت امام خميني (ره) و مقام معظم رهبري تمسک مي جويد که برگرفته از نگرش وسيع به قرآن وتعليمات انسان سازآن مي باشد ، امام (ره) با نگرشي مبتني بر ارزشهايي که اسلام براي زنان قائل شده است، حضور آنان را در صحنه هاي انقلاب در ابعاد گوناگون (سياسي، اجتماعي، فرهنگي، مبارزاتي و...) انکارناپذير مي دانند و با الگو قرار دادن شخصيتهاي والا و شايسته اي مانند حضرت زهرا (ع) و حضرت زينب (س) و حضرت خديجه (ع)الگويي اصيل و واقعي براي مصونيت شخصيت زنان حقجو و متعهد ارائه نمودند.بطوريکه با تعمق مجتهدانه در ميراث گرانقدر سنت نبوي (ص) و تعاليم ائمه معصومين (ع) در سخنان خويش زن مسلمان را داراي شخصيتي آزاد و قدرتمند و شايسته توصيف مي نمايند که قادر است در کنار مسئوليت هاي خانوادگي با حفظ شرافت و کرامت و عفاف ونجابت در عرصه فعاليت هاي اجتماعي حضور يافته و با تاسي از الگوهاي ديني ثابت کند که اسلام هرگز خواستار انزواي زن در جامعه خويش نيست.که البته اين حضور و مشارکت نبايد در تعارض با نقش او در خانواده باشد زيرا اساس جامعه با صلاح و فساد خانواده ارتباط مستقيم دارد و اين دو مسئوليت در کنار هم بايد به عنوان يک ضرورت سازگار طراحي شود. برهمين اساس سياستهاي اين مرکز نيز به تبع اين رويکرد شکل مي گيرد و خانه داري از جايگاه و قداست ويژه اي برخوردار مي گردد . تا آنجا که يکي از سياستهاي دولت نيز حمايت از اين قشر عظيم زنان است .
توجه ويژه رييس جمهور به موضوع بيمه زنان خانه دار و طرح آن در کميسيون اجتماعي دولت که نهايتا منجر به اجراي طرح بيمه زنان خانه دار در قالب بيمه حرف و مشاغل آزاد توسط سازمان تامين اجتماعي گشته است مؤيد نقش و اهميت زن خانه دار ايراني در دولت جمهوري اسلامي است .
همچنين مرکز امور زنان و خانواده در کليه پروژه هاي مشترک با دستگاههاي دولتي و سازمانهاي مردم نهاد توجه ويژه اي به اين قشر دارد و رويکردمرکز نسبت به زنان خانه دار آموزش و تعالي آنان است .
اجراي مرحله اول طرح رحمت در سراسر کشور که باهدف تعميق و تقويت باورهاي ديني در بين زنان مي باشد نشان از نگاه و رويکرد ويژه ما نسبت به زنان خانه دار است .
در بحث اشتغال به ويژه اشتغال زنان سرپرست خانوار نيز رويکرد عمده مرکز معطوف به اشتغال خانگي است .
* مهم ترين اولويت ها در حوزه زنان و خانواده چيست و آيا سند جامعي براي حل اين مسائل در نظر گرفته شده است ؟در صورت مثبت بودن جواب به سر فصل هاي سند جامع اشاره کنيد .
بررسي جايگاه و نقش زنان در توسعه کشور و اعتلاي هويت فردي و اجتماعي آنها که محل ظهور و بروز آن در خانواده و اجتماع خواهد بود امري است که بدون در نظر گرفتن اهداف آرماني و ارزشهاي اسلامي از وجاهت لازم و پشتيباني ملي و مردمي برخوردار نخواهد بود.
تصويب منشور حقوق و مسئوليت هاي زنان در جمهوري اسلامي ايران توسط شوراي عالي انقلاب فرهنگي و مجلس شوراي اسلامي که به منظور ارج نهادن به زنان و تعالي جايگاه اجتماعي آنان انجام گرفته، در تنظيم برنامه جامع امور زنان و خانواده به عنوان سندي هادي و ارشادي استفاده گرديده است .
در برنامه جامع امور زنان و خانواده توجه به نقشهاي مختلف و رشد مادي و معنوي آنان لحاظ گرديده است و ابعاد مختلف اجتماعي ، اقتصادي ، فرهنگي ، حقوقي در کنار ويژگيهاي فردي و خانوادگي مد نظر قرار گرفته است.
اولويتها مطرح در سند
1. تقويت و تعالي فرهنگ و تعميق باورهاي ديني
2. تقويت بنيان خانواده و تسهيل ازدواج
3. اصلاح ساختار اداري و تشکيلاتي امور زنان و خانواده
4. توسعه و ارتقاء توانمندي هاي زنان متعهد و مدير و نخبه در عرصه هاي مختلف مورد نياز
5. برنامه جامع نظام رفاه و تامين اجتماعي زنان
6. ارتقاي سلامت جسماني و رواني زنان
7. تقويت و گسترش همه جانبه فرهنگ عفاف و حجاب
8. برنامه مبارزه با آسيبهاي اجتماعي و فساد و ظلم عليه زنان
9. برنامه توسعه و ساماندهي پژوهش ها و آموزش هاي مرتبط با امور زنان و خانواده
10. برنامه جامع حقوق و مسئوليتها ي زنان و خانواده
11. برنامه جامع توسعه و ارتقاء توانايي هاي سازمانهاي غيردولتي امور زنان و خانواده
12. برنامه جامع ، توسعه و ساماندهي امور اقتصادي زنان از جمله مبارزه با فقر
13. برنامه گسترش تعاملات بين المللي با حضور موثر کيفي و فرهنگي زنان
14. برنامه ملي ساماندهي اوقات فراغت زنان
* پيرامون اصلاح برخي از قوانين که منجر به تضييع حقوق زنان مي شود ، مرکز امور زنان و خانواده چه فعاليتهايي کرده است ؟
اين مرکز اصلاح و بازنگري موادي از قانون مدني در باب حقوق خانواده را در قالب لوايحي به شرح ذيل تهيه که در روند بررسي و رسيدگي قرار دارد .
بررسي خواستگاري و نامزدي و ضرورت پيش بيني صريح مسؤليت مدني بهم زدن ناموجه نامزدي بررسي و اصلاح ماده 1044 قانون مدني بررسي واصلاح ماده 1083 قانون مدني حق تقدم طلب ناشي از مهربر ساير ديون شوهر به عنوان طلب ممتازه (پيشنهاد ماده جديد) بررسي و اصلاح ماده 1089 قانون مدني بررسي و اصلاح ماده 1105 قانون مدني بررسي و اصلاح ماده 1108 قانون مدني بررسي و اصلاح ماده 1110 قانون مدني تقاص پذيري نفقه (اصلاح ماده 1112) بررسي و اصلاح ماده 1117 قانون مدني بررسي و اصلاح ماده 1119 قانون مدني بررسي و اصلاح مواد1121،1123،1124 ، 1127 ،1101 قانون مدني(عيوب منجر به فسخ نکاح) بررسي و الحاق يک تبصره به ماده 1129 قانون مدني ( نفقه در نکاح موقت ) بررسي و الحاق يک تبصره به ماده 1130 قانون مدني بررسي و اصلاح ماده 1133 قانون مدني بررسي و اصلاح ماده 1170 قانون مدني بررسي و پيشنهاد اصلاح ماده 1173 قانون مدني بررسي و پيشنهاد الحاق يک تبصره به ماده 1184 قانون مدني بررسي و پيشنهاد اصلاح ماده 1206 قانون مدني بررسي و پيشنهاد اصلاح ماده 1233 قانون مدني ضمناً در ارتباط با اصلاح قانون کار درخصوص زنان کارگر اين مرکز پيشنهاداتي را تهيه و به هيأت دولت تقديم نموده که در دست بررسي مي باشد .
عناوين پيشنهادات اصلاح برخي از مقررات قانون کار در رابطه با زنان و خانواده به شرح ذيل مي باشد :
پيشنهاد اصلاح ماده 73 قانون کار (مرخصي خانوادگي)
پيشنهاد اصلاح ماده 75 قانون کار پيشنهاد اصلاح ماده 76 قانون کار
پيشنهاد اصلاح ماده 77 قانون کار پيشنهاد اصلاح ماده 78 قانون کار
پيشنهاد الحاق يک ماده به مبحث چهارم قانون کار در خصوص تقليل ساعت کار بازنشستگي پيش از موعد بدون لحاظ شرط سني
پيشنهاد اصلاح ماده 86 قانون کار پيشنهاد اصلاح ماده 167 قانون کار علاوه بر موارد مذکور بصورت موردي لوايحي با عناوين ذيل تقديم هيأت دولت شده است که در دستور کار کميسيونهاي مربوطه جهت بررسي مي باشند و يا بررسي وتصويب شده اند.
الف - پيشنهادات مصوب شده :
1. پيش نويس لايحه بازنشستگي پيش از موعد زنان سرپرست خانوار
2. اصلاح قانون ترويج تغذيه و حمايت از مادران در دوران شيردهي
3. پيشنهاد افزايش تسهيلات شغلي جهت کارمنداني که فرزند مهد کودکي دارند
4. امکان بهره مندي زنان سرپرست خانوار فاقد بيمه هاي اجتماعي از اعتبارات به جا مانده از صندوق بيمه روستاييان
5. لايحه معافيت کارفرما از سهم بيمه زنان سرپرست خانوار
6. پيشنهاد اصلاح قانون تنظيم خانواده و جمعيت مصوب سال 1372
7. سند فرابخشي توسعه امور زنان و خانواده
ب - پيشنهادات در حال پيگيري :
1. تنظيم پيشنهاد لايحه تسهيلات شغلي و تنوع بخشي به مشاغل بانوان
2. تهيه و تدوين اساسنامه طرح بيمه زنان خانه دار با اولويت برخورداري زنان سرپرست خانوار
3. لايحه تسهيلات شغلي زنان روستايي و عشايري
4. پيشنهاد کمک مالي به زنان زنداني (جرايم مالي غير عمدي )
5. پيشنهاد اصلاح مواد 945 -946 – 947 – 948 قانون مدني در باب ارث زوجه
6. بازنگري مواد قانون مدني در باب حقوق خانواده
7. بازنگري مواد قانون کار در خصوص زنان کارگر
8. برنامه هاي اجرايي سند نظام جامع حقوقي زنان و مسؤليتهاي خانواده
9. اصلاح آيين نامه شوراي برنامه ريزي و توسعه استان و کارگروههاي تخصصي مصوبه شماره 89224 / ت 35365 / ک مورخ 3 / 6 / 87 هيأت دولت و الحاق مشاور امور بانوان استاندار به کارگروههاي تخصصي
* يکي از سرفصلهاي مهم امور زنان بحث تبليغ و اطلاع رساني حقوق زن در جامعه مي باشد اقدامات مرکز در راستاي اطلاع رساني حقوقي ؟
سايت مرکز امور زنان و خانواده به صورت فعال و دائم درصدد اطلاع رساني ، پاسخ به شبهات و مشکلات اعم از موارد حقوقي و غير حقوقي ، درج انواع مقالات در سايت و ... مي باشد .
در همين راستا و با هدف اطلاع رساني شفاف و کلي تهيه و تدوين سامانه قوانين با موضوع قوانين و مقررات ، طرح ها و لوايح در دستور کار مجلس شوراي اسلامي ، هيأت دولت ، شوراي عالي انقلاب فرهنگي ، لوايح پيشنهادي مرکز امور زنان و خانواده در خصوص زنان، خانواده و کودکان از تاريخ 7/3/83 لغايت 6 ماهه اول سال 1387 به صورت کامل به انجام رسيده و در سايت مرکز با عنوان سامانه قوانين قابل دسترسي و استفاده مي باشد .
* فعاليت هاي مرکز امور زنان و خانواده در خصوص توانمندسازي زنان براي انجام کار شامل چه مواردي است ؟
حمايت از تعاوني ها و صندوق هاي اعتباري خرد زنان روستايي با همکاري وزارت جهاد کشاورزي وحمايت از تعاوني هاي زنان فعال در عرصه اشتغال با همکاري وزارت تعاون و صندوق تعاون ، برگزاري برنامه هاي آموزشي جهت حرفه آموزي و ارتقاي مهارت هاي شغلي زنان روستايي متناسب با نيازهاي محلي با همکاري وزارت جهاد کشاورزي ، سازمان مرکزي تعاون روستايي و سازمان امور عشايري ، حمايت از سازمان هاي مردم نهاد فعال در ايجاد اشتغال و توانمندسازي زنان در عرصه کار و به ويژه زنان سرپرست خانوار و همچنين ايجاد مراکز رشد در زمينه آموزش و ارتقاي مهارت هاي کشاورزي با همکاري وزارت جهاد کشاورزي براي دختران جوان روستايي بصورت شبانه روزي ، حمايت از مراکز بسيج سازندگي و تقويت اين مراکز علاوه بر غني نمودن اوقات فراغت زنان و دختران ، سبب ايجاد مهارت به صورت غير مستقيم براي زنان خواهد شد . حمايت از گروه هاي هميار تحت نظر سازمان بهزيستي که داراي فعاليت هاي اشتغالزايي هستند از نمونه فعاليت هاي اين مرکز جهت توانمند سازي و کار آفريني محسوب مي شود.
* در خصوص کاهش آسيب هاي اجتماعي چه کرده ايد ؟
بدون شک پرداختن به موضوع آسيبهاي اجتماعي و کاهش آن تنها در حيطه يک دستگاه و سازمان نبوده و جنبه فرابخشي دارد ضمن آنکه بخش بزرگي از آسيبهاي اجتماعي به مسائل و مشکلات ساختاري در حوزه هاي اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي باز مي گردد .
اين مرکز نيز به فرا خور وظايف و تکاليف سازماني خود نسبت به آن بخش از آسيب هاي اجتماعي تهديد کننده خانواده که مهمترين آن طلاق مي باشد به طور مستقيم يا غير مستقيم در برنامه ها و سياستهاي خود توجهي خاص نموده و بسياري از برنامه هاي مرکز را با رويکرد پيشگيري و کاهش آسيبهاي اجتماعي مبتلا به خانواده و زنان با رويکرد ملي و منطقه اي در قالب همکاري با دستگاههاي دولتي و سازمانهاي مردم نهاد فعال در اين حيطه تنظيم نموده است.
تهيه وتنظيم برنامه ملي تحکيم بنياد خانواده و تسهيل امر ازدواج ، سند جلوگيري از آسيب هاي اجتماعي زنان در راستاي اسناد فرابخشي زنان و خانواده در برنامه چهارم توسعه که بخشي از اهداف آن کاهش آسيبهاي اجتماعي تهديد کننده خانواده مي باشد از جمله اين برنامه هاست .
در طرحهاي مشترک مرکز با سازمانهاي مردم نهاد نيز يکي از اهداف مورد نظر مرکز پيشگيري و کاهش آسيبهاي اجتماعي خانواده از جمله در اولويت قرار دادن زنان سرپرست خانوار مي باشد . طرح ملي رحمت که خوشبختانه امسال با رويکردي جديد و نظامند در دستور کار مرکز قرار گرفته بود دقيقا در راستاي تحکيم بنيان خانواده به لحاظ فرهنگي است و اساس آن آموزش روابط زوجين وفرزندان با اتکا به سيره و سنت نبوي (ص) مي باشد امسال در تعامل نزديک با حوزه هاي علميه ، بازنگري در متون ،گزينش مجدد اساتيد و ارزيابي هاي منظم در دستور کار اين طرح قرار گرفته است . انشاا.. اين طرح با تدابير متخذه در سال آينده بسيار نظامندتر و گسترده تر اجرا خواهد شد .
* در حال حاضررويکرد جوانان به مقوله ازدواج از چه کميت و کيفيتي برخوردار است ؟
اساسابرآورد دقيق کم وکيف رويکرد جوانان به مقوله ازدواج در حيطه مباحث تخصصي سازمان ملي جوانان است ، ليکن جوانان بعنوان بخشي از اعضا خانواده ها در مقوله ازدواج با چالشهايي روبرو مي باشند . از يک سو نقش جوانان در فرايند ازدواج خود در مقايسه با دوران گذشته افزايش يافته است ، درصد ازدواج و متوسط نرخ رشد ازدواج طي سالهاي اخير رو به افزايش نسبي است و در اين حوزه نيزنهادهاي فعال در حوزه ازدواج جوانان توسعه نسبي داشته اند و از سويي ديگر ميانگين سن ازدواج در ميان جوانان بويژه دختران جوان در دهه اخير افزايش يافته است ، شمار جوانان متاهل بويژه در ميان دختران روستايي کاهش يافته ، تغيير و تحولات فراواني در معيارها، فرآيندها و الگوهاي ازدواج در جوانان ايجاد شده ،تغييرات بنيادي در کارکردها و کارآيي نهاد خانواده در امر ازدواج جوانان و کاهش نقش خانواده نسبت به گذشته رخ داده و درخصوص شيوه هاي انتخاب همسر نيز شيوه هاي نوين جايگزين شيوه هاي سنتي گرديده است و ازدواجها از پايداري کمتري نسبت به گذشته برخوردار است افزايش آمار طلاق مويد موضوع فوق مي باشد .
در کنار اين مسائل به نظر مي رسد نامحتمل شدن شرايط مادي براي شروع زندگي زوجهاي جوان ناشي از مشکلات اقتصادي ، بالارفتن نرخ بيکاري و دشواري دستيابي به شغل مناسب ، فقدان مسکن مناسب ،در کنار کاهش حمايتهاي اقتصادي خانواده ها از جوانان به جهت مشکلات اقتصادي خانواده ها انگيزه جوانان را نسبت به ازدواج کاهش داده است .
در دختران نيز افزايش گرايش به تحصيل و طولاني شدن مدت تحصيلشان نه تنها سن ازدواج آنان را افزايش داده است بلکه سطح توقعات آنان را تغيير داده و آنان را در انتخاب همسر هم کفو دچار مشکل نموده است. البته بايستي به اين نکته توجه کرد که اين مشکلات متاسفانه ناشي از بي تدبيري در سالها و دهه هاي گذشته است چرا که در طي دهه 70 آمار دانش آموزان مقاطع مختلف آموزشي افزايش چشمگير داشته است طبيعي است اين افزايش در زماني که آنان به سن جواني مي رسند سبب بحران در امر اشتغال ، ازدواج و يافتن مسکن خواهد شد لذا برنامه ريزي جهت حل اين مشکلات مي بايست از دهه 70 آغاز مي شد که نشد . ولي درعين حال همچنان در فرهنگ جامعه ما ازدواج و تشکيل خانواده از قداست ويژه اي برخوردار است . بديهي است در صورتيکه بتوانيم بخش قابل توجهي از مشکلات فوق الذکر را در مقوله ازدواج و تشکيل خانواده با برنامه هاي جبراني کوتاه ، ميان مدت و بلند مدت مرتفع سازيم وبا برنامه ريزيهاي ساختاري و زيربنايي مناسب فرصتها را به نقاط قوت تبديل کنيم قطعا رويکرد جوانان نسبت به موضوع ازدواج تقويت خواهد شد ضمن آنکه ازدواج هاي پايدار تري خواهيم داشت .
* اقدامات دولت در جهت تسهيل ازدواج جوانان چه بوده است ؟
در مجلس هفتم قانون تسهيل ازدواج جوانان در سال 1384 مصوب گرديد . در اين قانون وظايف دستگاه ها به تفکيک مشخص شده است . همچنين شوراي عالي جوانان در سال 1386 در ارتباط با بحث تسهيل ازدواج جوانان 6 بند کلي با قيد دستگاه متولي را مصوب نموده است .
مرکز امور زنان و خانواده نيز بنا به وظيفه پيگيري اش به عنوان دبيرخانه کارگروه ملي خانواده که به تازگي تشکيل شده است در اين زمينه اقدام خواهد نمود لذا بايستي در بودجه سنواتي دستگاه هاي ذيربط جهت تحقق اين تکاليف بودجه لازم در نظر گرفته شود تا اين مسووليت ها تحقق يابد . در عين حال صندوق مهر امام رضا عليه السلام بحث اعطاي وام ازدواج به زوج هاي جوان را بر عهده دارد ، همچنين اعطاي وام در بنگاه هاي اقتصادي کوچک زودبازده جهت اشتغال جوانان بيکار در دستور وزارت کار و امور اجتماعي قرار دارد . انجام مراسم ازدواج بصورت دسته جمعي از طريق کميته امداد امام خميني "ره "، سازمان بهزيستي جهت جوانان تحت پوشش اين مراکز و نهاد مقام معظم رهبري در دانشگاه ها در حال انجام مي باشد . دانشگاه هاي کشور نيز در صدد ساختن خوابگاه هاي متاهلين مي باشند . ولي بديهي است که عمليات عمراني به شدت متکي به بودجه است . بحث مراکز مشاوره در سراسر کشور نيز تا حدود زيادي توسط سازمان بهزيستي شکل گرفته است . همه اين ها گوشه هايي از فعاليت دولت نهم در ارتباط با امر تسهيل ازدواج جوانان است .
* يکي از مشکلات جدي زنان عدم تناسب و تعامل نهادهاي متولي امور زنان و موازي کاري هاي انجام شده است . پيشنهادات مرکز جهت جلوگيري از بروز چنين مشکلاتي چيست ؟
بازنگري ساختار نهاد هاي متوليان امور زنان در کشور يکي از بند هاي سند فرابخشي اصلاح امور زنان وخانواده است که مرکز امسال در صدد انجام اين مهم بوده است .
انشاءا... با تکميل وتصويب اين سند شرح وظايف دستگاهها وحدود اختيارات آنان دقيقاً مشخص شده وبحث انجام فعاليتهاي موازي برطرف خواهد شد.
لينک خبر:
