صورت بندي مطالعات زنان در جهان اسلام

کتاب "صورت بندي مطالعات زنان در جهان اسلام" از سوي پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم منتشر شد.

درمقدمه اين کتاب آمده است: از زمان جنبش باز خيزي اسلامي در دوره معاصر،يعني ازنيمه دوم سده نوزدهم ميلادي تاکنون مطالعات زنان همواره بخش جدايي ناپذيري از روند نظريه پردازي درجهان اسلام بوده است.

نويسنده ادامه داده است: مطالعات زنان با رهيافت اسلامي موضوع نوشته شده حاضر است، دراين رهيافت مطالعات زنان در طول ‪۱۵۰‬سال اخير متناسب با تحولات جوامع اسلامي دراين مدت با فراز و نشيب‌هايي روبرو شده است امادر مجموع مي‌توان از سه مرحله کلي دراين دوره تاريخي نام برد.

نگارنده افزوده است: مرحله نخست مطالعات زنان در انديشه اسلامي نوگراست، دراين دوره مسايل زنان از ديدگاههاي سران جنبش بازخيزي مانند محمد عبده، محمد رشيد رضا و قاسم امين بررسي مي‌شود که به لحاظ تاريخي فروپاشي امپراتوري عثماني نماد پايان اين دوره است.

در بخش ديگري از مقدمه اين کتاب آمده است: مرحله دوم دوره مطالعه زنان در انديشه اسلامي معاصر مي‌باشد که به لحاظ تاريخي از ربع دوم سده بيستم شروع شده و تا نيمه دوم دهه هفتاد است.

نويسنده بيان کرده است: هدف نوشته حاضر ارايه يک دسته بندي اوليه و ابتدايي از مجموع نظريات اسلامي سده بيستم ميلادي به منظورآشنايي اجمالي با ديدگاههاي مختلف نويسندگان مسلمان درحوزه مطالعات زنان است.

دراين کتاب به موضوعاتي از جمله مسايل زنان از نظر اصولگرايان، ديدگاههاي نو سلفي درانديشه اسلامي اصولگرا، ديدگاه هاي اجتهادي در انديشه اسلامي معاصر و مسايل زنان از نظر دگرانديشان پرداخته شده است.

لينک خبر:http://news.masoumeh.com/?id=4387

صورت بندي مطالعات زنان در جهان اسلام

موضوع اثر و اهميت آن:

از زمان جنبش بازخيزي اسلامي در دوره معاصر (نيمه دوم سده نوزده ميلادي تاکنون) مسئله زن همواره بخش جدايي ناپذير اين نهضت بوده است. در جهان اسلام، جنبش هاي اجتماعي زنان و نظريه پردازي در باب زن، به لحاظ مرجعيت اعتبار به دو دسته عرفي و اسلامي تقسيم مي شود. موضوع اثر حاضر؛ تنها به مطالعات زنان با رهيافت اسلامي اختصاص دارد و به بررسي جنبش هاي اجتماعي زنان و نيز مطالعات تئوريک با رهيافت عرفي در جهان اسلام نمي پردازد. بديهي است که زنان مسلمان با جمعيتي برابر با نيمي از مسلمانان جهان در شرايط کنوني و ميراث سنتي به جا مانده از تجربه بومي خود، دچار مسائل، مطالبات و وظايف ويژه اي هستند که توجه به آنها امري ضروري مي نمايد. به طور کلي، بازخواني جايگاه زن مسلمان در شرايط کنوني جوامع اسلامي مورد توجه انديشوران مسلمان و مصلحان بزرگ يک صد ساله اخير بوده است.

برجستگي هاي اثر نسبت به آثار مشابه:

اثر حاضر درصدد ارائه دسته بندي اوليه از مجموعه ديدگاه هاي مختلف اسلامي است. معمولاً ديدگاه هاي اسلامي به دو ديدگاه بنيادگرا و اصلاح طلب، و يا در برخي از نوشته ها به سه ديدگاه اصلاح طلب، محافظه کار و راديکال تقسيم مي شود. اين امر باعث مي-شود که طبقه بندي جامع و مانعي در مطالعات زنان در جهان اسلام انجام نگيرد. اين کتاب سعي دارد با ارائه تقسيم بندي فراگيرتري نسبت به آثار موجود، به معرفي اجمالي ديدگاه هاي سنتي، نوسلفي، اجتهادي، تجددگرايي و معرفت شناسي در گفتار اسلامي معاصر بپردازد.

روش تحقيق و شيوه ارائه مطالب:

نگارش جريان شناسي تفکر اسلامي حاضر براساس نسبت سنجي هويت زن مسلمان با تجدد غربي و به خصوص فمنيسم برابري طلب انجام گرفته است. بر اين اساس، با روش گردآوري کتابخانه اي، به توصيف و شاکله بندي هر يک از ديدگاه هاي اسلامي مطالعات زنان پرداخته شده است. در ضمن نقد و ارزيابي هر ديدگاه نسبت به ديدگاه هاي ديگر نيز در معرفي هر يک از ديدگاه ها بيان شده تا امکان گفت-وگوي ميان ديدگاه ها فراهم آيد.
نتيجه اثر:

کتاب حاضر نشان دهنده تلاش انديشه اسلامي معاصر براي هويت يابي زن مسلمان است. اين هويت براساس ديدگاه هاي مختلف اسلامي به شکلي نمود و ظهور يافته است. ديدگاه سنتي، چهره کنوني زن مسلمان را چهره اي برآمده از آداب و رسوم چندين ساله بدون توجه به واقعيات و الزامات عصر حاضر به نمايش مي گذارد، در حالي که ديدگاه هاي ديگر به مقتضيات عصر کنوني توجه مي کنند و در پي ارائه سبک زندگي مؤمنانه براي زن مسلمان در حال حاضر هستند. ديدگاه نوسلفي اين شيوه مؤمنانه را در طرد چهره زن غربي و تعاليم فمنيسم برابري طلب ترسيم مي کند، در حالي که ديدگاه اجتهادگرا سعي در ترکيب عناصر هويتي جديد متناسب با مقتضيات زمانه دارد. چهره زن مسلمان در ديدگاه تجددگرايي اسلامي شامل طيف وسيعي از هويت ها و عناصر هويتي است که عمدتاً از ترکيب ميراث اسلامي با ديدگاه هاي فمنيستي – ليبرال، سوسيال، مارکسيست و راديکال به دست مي آيد، اما در ديدگاه معرفت شناسان اسلامي اين چهره نه از طريق ترکيب ميراث با تجدد غربي، بلکه از طريق بازسازي هويت سنتي زن براساس اقتضائات عصر حاضر و به کمک ابزارهاي معرفت شناختي جديد ايجاد مي گردد.

مباحث اصلي اثر:

اثر حاضر از يک مقدمه، دو بخش و يک نتيجه گيري تشکيل يافته است. مقدمه اثر عهده دار بيان صورت مسئله، پرسش ها، مفروضات، فرضيه ها و سازمان دهي کتاب مي باشد و نيز به اجمال ديدگاه سنتي نسبت به زن را بيان مي کند. بخش اول کتاب شامل مقدمه اي کوتاه درباره تحولات مطالعات زنان در انديشه اسلامي معاصر و دو فصل است: فصل اول، هويت زن مسلمان از ديدگاه نوسلفي را بررسي مي-کند و فصل دوم، به بيان اين هويت در ديدگاه اجتهادگرايانه اختصاص دارد. به همين منوال، بخش دوم کتاب نيز از يک مقدمه و دو فصل تشکيل شده است. در مقدمه اين بخش، تحولات نظريه پردازي روشن فکري و جايگاه روشن فکران مسلمان در آن، در حوزه مطالعات زنان بررسي شده و سپس هويت زن مسلمان از نظر تجددگرايان و معرفت شناسان طي فصل هاي سوم و چهارم بيان شده است. در نتيجه-گيري کتاب نيز جغرافياي عمومي نظريه پردازي در حوزه مطالعات زنان به اجمال ترسيم شده است.

پژوهشگر: محمد پزشگي

لينک خبر:http://www.isca.ac.ir/cpt/index.php?option=com_content&task=view&id=157&Itemid=62