کتابخانهي مجلس در راستاي معرفي منابع خود و کمک به پژوهشگران حوزهي تاريخ بهويژه نقش زنان در تحولات اجتماعي و سياسي ايران کتابي با عنوان «اسناد بانوان در دورهي مشروطيت» و به کوشش فاطمه ترکچي و علي ططري حاوي 154 سند از دورهي دوم مجلس شوراي ملي و 125 سند از دورهي سوم به صورت فهرست و بازنويسي شدهي منتشر نمود.
کتاب مذکور در 381 صفحه، با شمارگان 1000 نسخه، به بهاي 7 هزار تومان، در سال 1390 همراه با تصاويري از گزيدهي اسناد و عکسها و نمايههاي نامها و القاب، جايها، کتابها، نشريات، سازمانها و نهادها، ملل و نحلل و خاندانها و اصطلاحات و گوناگون چاپ شده است.
· اهميت اثر
اين اسناد تا حد چشمگيري پژوهنده را با چگونگي زندگي و جايگاه اجتماعي، فرهنگي، سياسي و اقتصادي زنان آن دوران آشنا ميکند. اين زنان از تمام طبقات بودهاند و مشکلات ايشان در اين اسناد انعکاس يافته است.
· روش کار
تمام اسناد دورههاي دوم و سوم مجلس شوراي ملي بازخواني و برگههاي مربوط به زنان انتخاب گرديد. از ميان آنها نيز اسنادي که از اهميت بيشتري برخوردار بود چاپ گرديد. اسناد اين کتاب بر اساس دو دورهي مذکور طبقهبندي شده است.
· مشکلات کار
شناسايي ، جمعآوري و بازنويسي اين اسناد کار سادهاي نبوده و کوشندگان اثر حاضر به اين مشکلات گوشزد نمودهاند و خوب است کساني که قصد ورود به وادي سندپژوهي دارند با اين مشکلات آشنا شوند.
· مقدمه
کوشندگان اثر حاضر در مقدمهي طولاني خود به تاريخچهي تحولات سياسي و اجتماعي زنان در دورهي مشروطيت اشاره نمودهاند. اما جا دارد که به گوشههايي از مقدمهي رسول جعفريان بر اين کتاب اشاره نمود.
يکي از ارکان تجدد يا مدرنيسم در جهان معاصر مربوط به زنان و تفسيري است که از نقش ايشان پيشنهاد ميشود. اين موضوع داراي دو جنبهي احياء حقوق از دسترفته و تقويت نقش آنان در تحولات اجتماعي و سياسي است. تحقق هر يک از اين دو هدف کلان در جوامع غربي و شرقي آن هم از نوع اسلامي آن داراي ويژگيهاي خاص خود ميباشد.
رسول جعفريان مشکل حضور بانوان را در فعاليتهاي اجتماعي و سياسي بيشتر ناشي از کمفرهيختگي ميداند تا گيرهاي حقوقي و قانوني. با پيدايي انقلاب اسلامي بسياري از موانع از سر راه برداشته شد و از طرف امام خميني(ره) با تمام توان از حضور زنان در انقلاب اسلامي صحنهي اجتماعي حمايت گرديد.
· برخي از اسناد مهم
§ نامهي خديجه خانم همسر شيخ فضلالله نوري به مجلس
§ عريضهي صفر و رقيه
§ عريضهي همسر محمد عليخان قاجار
§ عريضهي عصمت مادر حاجي ميرزا آقا ابراهيم نمايندهي آذربايجان در دورهي اول مجلس شوراي ملي
§ عريضهي همسر و فرزندان هاديخان از مجاهدين مشروطه به مجلس
§ نامهي وزارت امور خارجه به مجلس
§ نامهي بدرالدوله نوهي ناصرالدين شاه قاجار
§ نامهي نور الدوله
§ نامهي همسران و فرزندان علامه مازندراني به مجلس
§ عريضهي فاطمه به مجلس
§ عريضهي جمعي از زنان ملايري