نشست «برابری جنسیتی، عدالت جنسیتی» به همت پایگاه تحلیلی- خبری مهرخانه و با حضور فریبا علاسوند؛ عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده، مصطفی اعلایی؛ معاون مدیرکل حقوق بشر و زنان وزارت امور خارجه، و اعضای گروه بین‌الملل و حقوق بشر پایگاه تحلیلی- خبری مهرخانه برگزار شد.
به گزارش مهرخانه، در ابتدای نشست، این سؤال مطرح شد که در فضای جهانی با مسئله برابری جنسیتی مواجه هستیم و این مسئله شامل به رسمیت شناخته شدن دسترسی برابر به فرصت‌های آموزشی، سلامت، رفع حقوق مغایر با برابری جنسیتی و پذیرش گرایشات جنسی جدید است و هنوز رویکرد جمهوری اسلامی برای تعامل با فضای جهانی نسبت به این مفهوم مشخص نبوده و از آنجایی‌که برابری جنسیتی کلیدواژه اصلی اسناد بین‌المللی است، در برخی موارد با چالش‌هایی در فضای بین‌الملل مواجه می‌شویم. در این زمینه تاکنون مواضع جمهوری اسلامی ایران چه بوده است؟
اعلایی، معاون مدیرکل حقوق بشر و زنان وزارت امور خارجه، در پاسخ به این اظهارات گفت: ما در سطح بین‌المللی به‌طور کل تساوی جنسیتی را قبول نکرده‌ایم و همواره از بعد از انقلاب تا به اکنون همین‌گونه بوده است؛ حتی به سند«سیدا»(کنوانسیون محو کلیه اشکال تبعیض علیه زنان) نیز اعتراض داشته‌ایم که البته سیدا با بحث تساوی جنسیتی فرق دارد، ولی ما در کل این سند را نیز نپذیرفته‌ایم.
هنوز طرفین دعوا حرف یکدیگر را نفهمیده‌اند
علاسوند نیز در خصوص اینکه چرا ما بحث برابری جنسیتی را نمی‌پذیریم، تصریح کرد: صرف‌نظر ازعدم پذیرفتن برابری جنسیتی، باید در ابتدا محل دعوا را مشخص کرد؛ بسیاری اوقات طرفین دعوا نمی‌دانند بر سر چه با هم منازعه دارند؛ یعنی محل اصلی دعوا برای هر دو طرف نامعلوم است، از سوی دیگر وقتی واژه‌ای در یک پارادایم اجتماعی خاص طرح می‌شود، سوابق و شناسنامه‌ای برای خود دارد و باید مشخص گردد که آیا ما با تمام آن شناسنامه می‌خواهیم مبارزه کنیم یا خیر؟؛ آیا پیشینه جنبشی یا نظریه‌ای آن واژه را می‌شناسیم یا خیر؟
وی ادامه داد: به اعتقاد من با وجود اینکه سی و اندی سال است که این دعوا ادامه دارد، اما هنوز طرفین دعوا- یعنی ما و نظام جهانی- حرف یکدیگر را نفهمیده‌ایم.
صحبت کردن از اینکه ما طرفدار برابری هستیم یا تفاوت، یک سؤال انحرافی است
عضو هیت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده با بیان اینکه صحبت کردن از اینکه ما طرفدار برابری هستیم یا تفاوت، یک سؤال انحرافی است، افزود: با نگاه به نظر فقها می‌بینیم که ملاک آنها بر اشتراک احکام و برابری است و برای عدم برابری دلیل می‌آورند؛ در واقع تفاوت‌ها تغییراتی هستند که ما به اصل برابری می‌زنیم.
وی ادامه داد: یکسری تفاوت‌ها هستند که در دین بدانها تصریح شده است و باید از آنها عبور کرد؛مثلاً در آخرین سخنرانی پیامبر، ایشان به تفاوت در رنگ و نژاد اشاره می‌کنند که نباید بدانها توجه کرد؛ اما توجه به جنس؛ در بخشی از دیننادیده گرفته شده و دربخشی دیگری لحاظ گردیده و بر پایه آن نظام حقوقی بسته شده است.لذادر دین اصل بر برابری است؛ تا مادامی که تفاوت ثابت شود، اما باید توجه داشت که منظور طرف دیگر دعوا- یعنی نظام بین‌الملل- از برابری و برابری جنسیتی چیز دیگری است.
وقتی طرف غربی می‌گوید برابری جنسیتی؛ یعنی بسیاری از تفاوت‌ها را باید نادیده گرفت/ عدالت جنسیتی اصلاً واژه نیست یک فرهنگ و نظریه است
علاسوند بیان داشت: آنها منظورشان از برابری جنسیتی این است که به جز تفاوت‌های منتج از جنس، که آن را خیلی محدود می‌دانند، سایر تفاوت‌ها، تفاوت جنسیتی است و باید با آنها مقابله کردو وقتی می‌گویند برابری جنسیتی؛ یعنی بسیاری از تفاوت‌ها را باید نادیده گرفت.
وی با بیان اینکه ما در مقابل یک چنین جریانی قرار گرفته‌ایم و مرز بین واژه‌ها برایمان مشخص نیست، افزود: به خاطر همین تفاوت میان واژه‌هاست که وقتی ما واژه عدالت جنسیتی را جعل کردیم مجبور شدیم یک پیوست 2 صفحه‌ای به دنبال آن ارسال کنیم؛ چراکه عدالت جنسیتی اصلاً واژه نیست یک فرهنگ و نظریه است.
امروزه دفاع از نابرابری جنسیتی یک برچسب است
علاسوند با بیان اینکه در نظام جهانی دفاع از برابری یعنی دفاع از تمام پیامدهای برابری جنسیتی، تصریح کرد:در واقع در نظام جهانی این‌طور برداشت می‌شود که هرجا تبعیضی در زندگی زنان است، پیامد نابرابری جنسیتی است؛ لذا اگر برابری جنسیتی را به رسمیت نشناسید، موافق تمام تبعیض‌ها هستید؛ درحقیقت امروزه دفاع از نابرابری جنسیتی یک برچسب است.
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه ما در یک جریان سیر می‌کنیم و آنها در جریان دیگر، ادامه داد: اگر بگوییم ما مدافع برابری هستیم و می‌خواهیم این برابری را در معانی که خودمان می‌فهمیم توضیح دهیم، به شما خواهند گفت که حتماً یک فمنیسیت هستید پس می‌بییند که مرز بین واژه‌ها معلوم نیست.
فریبا علاسوند
امروزه شاهد یک جامعه چندصدایی بزرگ هستیم که نمی‌خواهند تمام نابرابری‌هایشان نادیده گرفته شود
وی چندصدایی جامعه زنان کشورهای اسلامی را به عنوان مسئله دیگر در موضوع برابری جنسیتی عنوان کرد و گفت: ما الان در سال 1979 نیستیم که سیدا مطرح می‌شود، بلکه در سال 2014 هستیم؛ یعنی سیدا مورد توافق قرار گرفته و بازخوردش را نشان داده است. در حال حاضر با نسل گروه‌های رادیکال که در دفاع از برابری جنسیتی خطابه می‌خواندند مواجه نیستیم، بلکه شاهد یک جامعه چندصدایی بزرگ حتي در میان زنان کشورهای اسلامی هستیم که نمی‌خواهند تمام نابرابری‌هایشان نادیده گرفته شود.
علاسوند بیان داشت: در ماه می 2013 در ائتلاف اسلو- نروژ در یک پروژه تحقیقاتی با مشاركت اکثر کشورهای دنيا، در يكي از مقالات يكي از زنان مصری بحثی با عنوان «پارادوکس مساوات» مطرح شده بود و منظورشان از اين اصطلاح این بودکه برابری را آن‌گونه که در غرب بیان می‌شود قبول دارند، ولی وقتی این جریان برابری‌خواهانه بخواهد مهریه و حقوق مالی‌اش را از او بگیرد، می‌گویند ما تا اینجا با مساوات جلو نمی‌آییم.
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده ادامه داد: این امر در جامعه اسلامی، پارادوکس مساوات خوانده می‌شود و در جامعه غربی انسجام حقوقی؛ چراکه نمی‌توان از یک طرف برابری در فرصت‌ها و حوزه اجتماعی را داشته باشیم و از طرف دیگر در حوزه خانواده خواهان نابرابري باشيد.
ما به یک برابری مقید معتقدیم
وی با بیان اینکه ما به یک برابری مقید معتقد هستیم، گفت: ما کمتر توانسته‌ایم در مفاهيم میزهاي مشترک داشته باشیم؛ از سوی دیگر جامعه زنان در دنیا تجربه‌هاي متناقضی را از سر می‌گذراند؛ از این‌رو ما درواقع به یک برابری مقید معتقد هستیم که در جایی بدان عدالت جنسیتی می‌گویند و در جای دیگر ممکن است نام دیگری داشته باشد.
تاكنون از این مقابله نتیجه مطلوبی دریافت نکرده‌ایم
در ادامه نشست اعلایی با بیان اینکه ما در خصوص تساوي جنسیتی كاملاً در مقابل جامعه جهانی قرار گرفته‌ايم، افزود: تاكنون از این مقابله نتیجه مطلوبی دریافت نکرده‌ایم. در واقع این مقابله خیلی فعال نبوده است. لذا به نظر می‌رسد بايستي این رویه را تغییر داده و از چند جهت کارهای عمده‌ای را انجام دهیم.
معاون مدیرکل حقوق بشر و زنان وزارت امور خارجه تصریح کرد: دستگاه دیپلماسی در مفاهیم دیگر مانند آزادی بیان، حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی،حقوق جمعي، حق تعیین سرنوشت و... کارهای زیادی انجام داده است، ولی در حوزه برابری جنسیتی کار زیادی انجام نداده و ما در مواجهه با این موضوع خیلی باید دقت کنیم؛ چراكه موضوع مهمی در سطح جهانی است.
سیدا با بیش از 180 عضو در حال تبديل به قاعده آمره است
وی ادامه داد: در حال حاضر سیدا با بیش از 180 عضو در حال تبديل به قاعده آمره است و در اين صورت حتی کشورهایی که عضو سیدا نیستند باید آن را اجرا کنند و ممکن است تساوی جنسیتی به آن صورتي كه در سيدا تعريف شده، مثل قانون منع شکنجه در همه کشورها لازم‌الاجرا شود؛ و همين امر اهميت توجه به اين زمينه را دوچندان مي‌كند.
تساوی جنسیتی، یک مفهوم پرابهام و پرتضاد است
اعلایی با بیان اینکه در بحث تساوی جنسیتی با یک مفهوم و یک نتیجه مفهوم روبه‌رو هستیم، بیان داشت: وقتی به مفهوم تساوی جنسیتی آن‌طور که در سطح بین‌الملل مطرح می‌شود، رجوع کنیم متوجه می‌شویم که اين مفهوم منسجم نيست؛ بلكه یک مفهوم پرابهام و پرتضاد است.
وی یادآور شد: زماني اجلاسی در ترکیه در خصوص تساوی جنسیتی برگزار شد. وقتی ما نظر منفی خودمان را در این خصوص مطرح کردیم، زنی در سطح معاون وزیر گفت كه من همه آنچه شما گفتید را قبول دارم. به اعتقاد من این نشان‌دهنده مبهم بودن مفهوم تساوی جنسیتی است.
اعلایی با اشاره به نتیجه مفهوم تساوی جنسیتی عنوان کرد: با وجود آنكه مفهوم تساوی جنسیتی کاملاً دارای ابهام است، ولی دست‌اندکاران آن به‌گونه‌ای رفتار می‌کنند که گویی کاملاً واضح است و به‌صورت یک‌طرفه و یک‌جانبه با گرایشات فمينیستی غربی آن را اجرا می‌کنند؛ یعنی تساوی جنسیتی در تمام زمینه‌ها به صورت مطلق.
مصطفی اعلایی
در عمل تساوی جنسیتی را به عنوان یک تساوی مطلق می‌شناسند
وی ادامه داد: تساوی جنسیتی با توجه به مفاهیمی که سازمان ملل در بخش‌های مختلف؛ يونسكو، UNDP، پكن و...، ارائه می‌کند، خود مفهوم تساوی جنسیتی را نمی‌رساند، ولی اینها در عمل تساوی جنسیتی را به عنوان یک تساوی مطلق می‌شناسند. بنابراین من فکر می‌کنم باید ابتدا یک کار خيلي خوب روی مفاهیم شود. مفاهيم موجود در UN نيز خوشبختانه تعريف‌شده است و ما می توانیم بر اساس این مفاهيم، مفاهیم خودمان را استوار کنیم.
مفهوم عدالت جنسيتی که مرتب به عنوان موضع جمهوری اسلامی در داخل مطرح می‌شود، غلط است
اعلایی از مفهم عدالت جنسيتی که از سوی ایران در مجامع بین‌المللی مطرح شده است به عنوان یک اشتباه بزرگ نام برد و افزود: بحث عدالت جنسيتی که مرتب به عنوان موضع جمهوری اسلامی در داخل مطرح می‌شود، غلط است؛چراکه وقتی عدالت جنسيتي را به عنوان یک مفهوم در سطح بین‌الملل مطرح می‌کنید، قطعاً آن مفهومی که شما در ذهنتان داريد را نمی‌رساند.
مفهومی که در ذهن ماست، مفهومي مقابل تساوي جنسيتي است
معاون مدیرکل حقوق بشر و زنان وزارت امور خارجه تأکید کرد: Gender Justice در سطح بین‌المللی یک معنای دیگری می‌دهد و در واقع یکی از پله‌ها و مکانیزم‌های اجرای تساوی جنسیتی است، ولی مفهومی که در ذهن ماست، مفهومي مقابل تساوي جنسيتي است و مي‌خواهيم بگوييم تساوی همیشه کارآیی ندارد، بلکه عدالت کارآیی دارد.
وی با بیان اینکه ما در خصوص عدالت جنسیتی موفق عمل نکرده‌ایم، بیان داشت: حال باید ببینم در مقابل این کلیت بزرگ چه موضعی را اتخاذ کنیم و چه فرآیندی را طي كنيم که در نهايت برایمان نتیجه‌بخش باشد.
ما تعهد به عملکرد نداريم، بلکه تعهد به نتیجه داريم
اعلایی با بیان اینکه، در این مقوله تعهد به عملکرد نداريم، بلکه تعهد به نتیجه داريم، تصریح کرد: نتیجه ما باید این باشد که مفهومی که جمهوری اسلامی دقیقاً در ذهن دارد، در ادببات UN ، قطعنامه‌ها و کنفرانس‌های مختلف، در اعلامیه و در برنامه‌های حاشیه‌ای و حتی در معاهدات آورده شود؛ البته ما خیلی با این نتيجه فاصله داریم، ولی باید برای آن یک فاز کار جدی تعریف کنیم.
دستگاه دیپلماسی با مسئله برابری جنسیتی چه مواجهه‌ای دارد؟
پس از آن علاسوند در خصوص برخورد دستگاه دیپلماسی با مسئله برابری جنسیتی اظهار کرد: جریان دیپلماسی ما خیلی اداری است؛ البته شاید هم منطقی باشد، ولی همیشه کسانی که می‌خواهند در دیپلماسی رسمی وارد شوند سر سفره آماده تئوريسین‌های خودشان نشسته‌اند؛ یعنی مفاهیم ساخته و پرداخته شده و سپس در یک معاهده، جهانی شده و بسط پيدا مي‌كند.
فقط فكر كرديم بايد آنچه از غرب مي‌آيد را نپذيريم
وی ادامه داد: ما در سی و پنج سال بعد از انقلاب، دکترین خودمان را در مباحث زنان به صورت کاملاً حرفهای و در یک خط برنامه‌ریزی هدفمند ارائه نکرديم و فقط فكر كرديم بايد آنچه از غرب مي‌آيد را نپذيريم، ولی بايد بدانيم 35-30 سال زمان کمی برای اینکه بتوانیم چند مفهوم کاملاً شناخته‌شده براي خودمان را به‌صورت كاملاً حرفه‌اي در سمتي از گفتمان وارد کنیم، نبوده است. من فكر مي‌كنم هر سال این نیاز عود می‌کند و اين مسئله خود را نشان مي‌دهد.
ما درگير یکسری منازعات داخلی هستيم که روند کار دیپلماسی‌مان را به‌شدت فشل می‌کند
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده افزود: البته در دولت‌های گذشته شاهد تلاش بسياري افراد در این زمینه بودیم، ولی متأسفانه ما درگير یکسری منازعات داخلی هستيم که روند کار دیپلماسی‌مان را به‌شدت فشل می‌کند. خیلی وقت‌ها آدم‌هایی که باید برای مفهوم‌سازی دور میز بنشینند، کارشناس آن کار نیستند و این بلای داخلی ما در سطوح حاکمیتی است و تا این مشکل حل نشود، وضعیت به همین منوال خواهد بود که من خیلی نسبت به آن نگرانی دارم.
در مواجهه با جامعه جهانی باید خیلی زود بحث را خُرد کنیم
وی در پاسخ به این سؤال که رویکرد ما باید در مقابل مسئله برابری جنسیتی چگونه باشد؟، افزود: ما در مواجهه با جامعه جهانی باید خیلی زود بحث را خُرد کنیم؛ مثلاً درخصوص برابري جنسيتي نيز اگر بحث را خُرد كنيم، می‌بینیم که در خیلی از موارد از کشورهای دیگر جلوتر هستیم يا رتبه قابل قبولي نسبت به بسياري از كشورها داريم؛ مثلاً برابری جنسیتی در بهداشت و تحصیل یکی از موضوعات مهم کشور ماست و ما باید نشان دهیم که ما در این محورها به برابری جنسیتی واقعاً پایبند هستیم.
علاسوند به بیان تاکتیک خود برای مقابله با جامعه جهانی در بحث برابری جنسیتی پرداخت و بیان داشت: بعد از انقلاب امام خميني (ره) این کلیشه را که فقط باید پسران درس بخوانند و دختران نیازی به درس خواندن ندارند را شکستند؛ اینها کارهایی است که در حوزه برابری جنسیتی انجام گرفته است؛ لذا اين روش خیلی کمک می‌کند که آنها به طور مشخص و با زبان کمی متوجه شوند که موضع اصلی و عملیاتی‌مان در مقابل برابری جنسیتی چیست و بعد بهتر خواهند فهمید که در چه حوزه‌هايي ما پايبند به برابري جنسيتي نيستيم و پس از آن آرام‌آرام می‌توان از جامعه جهانی اعتراف گرفت که آن بخشی که ما پایبند به آن نیستیم، چقدر است.
فریبا علاسوند
امروزه مفهوم عدالت به عنوان یک مفهوم حقوقی دچار چالش است
این استاد دانشگاه ادامه داد: امروزه وقتي مي‌خواهيد از نظر خودتان دفاع كنيد و بگوييد ما قائل به تفاوت هستيم و دليل آن ارجاع به برخي احکام ديني است؛ طرفداراني دارد؛ چراکه ما در شرايطي هستیم که مدافعین طبیعت در حقوق مطرح و مهم هستند و حتی مفهوم عدالت به عنوان یک مفهوم حقوقی دچار چالش است؛ یعنی در فلسفه حقوق کسانی هستند که به شدت مخالفند که بگویند عدالت را مقید به حقوق کنید و اين نظريه كه دادرسان و قاضیان حق دارند هر جایی که تشخیص دادند حقي مخالف عدالت است از آن صرف‌نظر کنند، نيز مخالف دارد؛ چون مي‌گويند هركس ممكن است يك قرائت شخصي از عدالت داشته باشد و اين در نهايت منجر به تفسیرهای دلبخواهانه از عدالت و بي‌قانوني در جهان می‌شود.
حتماً ما براي ايده‌هاي خود مي‌توانيم لابي‌هاي بزرگ بسازيم
وي تأكيد كرد: درحقيقت در حال حاضر به‌قدري جامعه جهانی، در تصوير رژيم حقوقي و شكل دادن به واژه‌هاي خود براي رسيدن به يك جهان مطلوب متكثر است، كه حتماً ما براي ايده‌هاي خود مي‌توانيم لابي‌هاي بزرگ بسازيم؛ يا وقتي ما حقوق خود را برمي‌گردانيم به اولويت‌هاي خانواده؛ امروزه طرفداران پروپاقرص بسياري دارد.
علاسوند ادامه داد: در اجلاس اسلو تصریح می‌شود که ما نوعی از عدالت بر پایه حقوق فردی داریم و نوعي دیگر بر پایه حقوق سلسله‌مراتبي؛ یعنی یک ملزومات اجتماعی وجود دارد که به درد عدالت سلسله‌مراتبی می‌خورد و یک ملزوماتی نيز هست که به درد عدالت حقوق فردی می‌خورد. همچنين بيان مي‌شود كه مثلاً در کشورهایی که نظام قبیله‌ای و عشیره‌ای دارند، ممکن است عدالت سلسله‌مراتبی مفید باشد؛ عدالتی که در آنجا پدر حافظ حقوق دختر است، ولی در جامعه ديگر اینگونه نباشد. در واقع هدفم از طرح اين موارد اين است كه بگويم در حال حاضر، ما با دیدگاه‌های متفاوت روبه‌رو هستیم و بايستي در يك تفسير كاملاً ايراني- اسلامي وارد اين ادبيات شود.
زمانی که مفهوم عدالت جنسيتي جعل شد، من اعتراض كردم
وی افزود: درحقيقت من اعتقاد دارم كه در نظام جهاني، ما نبايستي در قاعده آنها بازي كنيم و مثلاً اگر آنها مي‌گويند برابري جنسيتي، ما بگوييم «نه ما دنبال برابري جنسيتي نيستيم»؛ در اين صورت مي‌گويند شما ظلم به زنان مي‌كنيد. ازطرفي با بحث هژموني غرب كه در حقوق بشر نيز وجود دارد كار ما سخت مي‌شود. من اعتقاد ندارم که ما می‌توانیم واژه‌ای را به راحتی جعل کنیم و در این زمینه کاملاً با آقای اعلایی موافق هستم؛ حتي زمانی که مفهوم عدالت جنسيتي جعل شد، من اعتراض كردم و گفتم معادل این واژه همان خواهد بود كه آنها تا به حال بدان می‌گفتند.
نیازی نیست مخالفت‌های خودمان را نشان دهیم، بلکه باید نقاط قوتمان را نشان دهیم
علاسوند اضافه کرد: ولی وقتی ما در آن شرایط می‌خواهیم یک ضلع مطرودی در جامعه جهانی قرار نگرفته و آنها از این طرد و انزوا بر علیه ما استفاده نکنند، باید تاکتیک‌مان این باشد که بگوییم برابری جنسیتی ابعادی دارد که ما در بخشی از این ابعاد جلو هستیم. پس نیازی نیست که مخالفت‌های خودمان را نشان دهیم، بلکه باید نقاط قوتمان را نشان دهیم.
وی ابراز کرد: مثلاً در ایتالیا اولین مسئله خشونت خانگی است، ولی ما علی‌رغم اینکه خشونت خانگی داریم، اولین مسئله‌مان خشونت خانگی نیست- به دلیل تقیدات دینی-؛ لذا در واقع ما می‌توانیم با یک زبان کمی این مسائل را مطرح کرده و از انگ‌ها و برچسب ها رها شویم.
علاسوند به تاکتیک‌های داخلی نیز اشاره کرد و گفت: در داخل کشور نیز باید مطابق فرمایش رهبر انقلاب در مواجهه با تحریم‌ها و مباحث اقتصادی حرکت کنیم؛ وقتی قدرت در داخل احساس استحکام کند و معلوم شود به‌واقع از پشتوانه مردم برخوردار است، هرچقدر هم که تحریم‌های بیرونی وجود داشته باشد، ضرر نمی‌زنند؛ ولی این قدرت زمانی به استحکام می‌رسد که ما واقعاً به تولید داخلی اکتفا داشته باشیم و رابطه دولت- ملت، رابطه کاملاً دوستانه باشد و مردم سینه‌چاک نظام خود باشند.
ابزارهای حاکمیتی را برای حل مسائل زنان چیست؟
وی ادامه داد: در بحث زنان هم همین‌طور است؛ وقتی می‌دانیم هنوز خلأهای جدی در این حوزه داریم که بسیاری از آنها بومی خودمان است و در چارچوب تفکری خودمان نتوانسته‌ایم آنها را حل کنیم؛ هنوز در سیستم قضایی ما مشکلات جدی برای حل و فصل مسائل زنان وجود دارد؛ با مسائل زیادی مواجه خواهیم شد. من در پروِژه‌ای ابزارهای حاکمیتی را برای حل مسائل زنان بررسی کردم و گفتم زمانی که بتوانیم در داخل کشور این مسائل را حل کنیم، طبیعی است که قدرت چانه‌زنی‌مان در مجامع بین‌المللی بالا می‌رود و نهایتاً در فضای چندصدایی جامعه جهانی می‌گوییم که شما از این استراتژی به حل و فصل مسائل زنان‌تان رسیدید و ما از این استراتژی. و این زمانی حاصل می‌شود که زنان ما در داخل احساس آرامش داشته باشند.
حوزه دیپلماسی و پژوهشی ما به صورت هدفمند، معنادار و ساختاری با هم ارتباط ندارند
اعلایی نیز در ادامه نشست درخصوص چگونگی مواجهه ما با جامعه جهانی در موضوع برابری جنسیتی گفت: دستگاه دیپلماسی خیلی از کشورهای غربی از نتیجه پژوهش‌های سیستم‌های دانشگاهی‌شان استفاه می‌کنند، ولی متأسفانه این رابطه در ایران حاکم نیست. حوزه دیپلماسی و پژوهشی ما به صورت هدفمند، معنادار و ساختاری با هم ارتباط ندارند؛ البته ممکن است که برخی از دیپلمات‌ها قائم به فرد، به دنبال پژوهش‌هایی باشند یا خودشان در حال سپری کردن دوره‌هایی هستند، ولی به صورت ساختاری این ارتباط برقرار نیست و این عدم ارتباط در حوزه زنان بیشتر اتفاق افتاده است.
معاون مدیرکل حقوق بشر و زنان وزارت امور خارجه افزود: دستگاه دیپلماسی در حوزه‌های دیگر مثل جهان‌شمولی حقوق بشر و تنوع فرهنگی، تحریم، آزادی‌های اساسی و ...-البته بیشتر به صورت قائم به فرد- جلو رفته و توانسته به جایگاه مقبولی دست پیدا کند. الان در مجمع و شورای حقوق بشر سه قطعنامه مختص جمهوری اسلامی وجود دارد و می‌دانیم که ارائه قطعنامه اصلاً کار آسانی نیست؛ تدوین، تنظیم، نوع مذاکره، و گذر از آن پیچیدگی‌های مذاکره بسیار مشکل است و چندین جناح بایستی به لحاظ مفهومی متقاعد شوند؛ که این اتفاق در حوزه حقوق بشر و تنوع فرهنگی- حقوق بشر اگرچه جهان‌شمول است، اما مذاهب مختلف تفاسیر خود را دارند و با تفاسیر خاص خود عمل می‌کنند-، تحریم و حقوق بشر- نفی تحریم براساس مبانی حقوق بشری-، و همکاری‌های بین‌المللی در حوزه حقوق بشر- مقابله با ایستادگی کشورها در مقابل حقوق بشر-رخ داده است. این در حالیست که ارتباطی بین حوزه دانشگاهی و پژوهشی و دستگاه دیپلماسی در کشور ما وجود ندارد.
مصطفی اعلایی
حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌های ما تا به حال در زمینه برابری جنسیتی طرح موضوع نکرده‌اند
وی با بیان اینکه وزارت خارجه تلاش‌های زیادی کرده است که یک مجموعه مفهوم‌سازی ایجاد کند، بیان داشت: البته همه تلاش‌ها در وزارت خارجه قائم به فرد بوده یا به قول‌ها عمل نشده است. حتی در زمان آقای متکی مجموعه‌ای به نام مجموعه مفهوم‌سازی ایجاد شد، ولی بعد پراکنده شد و باید در ساختار وزارت خارجه وارد شود؛ اما حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌های ما تا به حال در زمینه برابری جنسیتی طرح موضوع نکرده‌اند. ما خیلی سعی کردیم این مراکز را درگیر کنیم، ولی موفق نشده‌ایم و به اعتقاد من کار باید به جایی برسد که اساتید ما بتوانند در مجمع عمومی شورای حقوق بشر وارد شده و طرح موضوع کنند.
ما نباید با تساوی جنسیتی در درجه اول مقابله کنیم
اعلایی با اشاره به این مطلب که ما نباید با تساوی جنسیتی در درجه اول مقابله کنیم، ادامه داد: من دقیقاً یادم است در جریان پکن 1995 وقتی در نیویورک مذاکرات مقدماتی را طی می‌کردیم، هر زمان بحث مخالفت با تساوی جنسیتی مطرح می‌شد، به شدت با عکس‌العمل نه کشورهای غربی‌های، بلکه آفریقایی‌ها، آسیایی‌ها و آمریکای لاتین مواجه می‌شدیم؛ چون به قدری ظلم علیه زنان در این جوامع زیاد است تصورشان از تساوی جنسیتی یعنی مقابله با ظلم و تبعیض و زور. حتی در بعضی جوامع آفریقایی، زنان از کوچک‌ترین حقی برخوردار نیستند و وقتی شما با تساوی حنسیتی مخالفت می‌کنید، اولین چیزی که به ذهن مخاطب شما می‌آید این است که اینها از قوم اسکندر و بربر هستند.
من نمی‌گویم برای تساوی جنسیتی سینه چاک کنیم، بلکه معتقدم نباید مقابله کنیم
معاون مدیرکل حقوق بشر و زنان وزارت امور خارجه اضافه کرد: حتی در حاشیه کمیسیون حقوق بشر، عفو بین‌الملل فیلمی از سنگسار یک زن نشان داد و واقعاً صحنه‌هایی بود که بعد از فیلم همه دیپلمات‌ها به عنوان یک آدم وحشی به ما نگاه می‌کردند؛ لذا آنها از مقابله با تساوی جنسیتی چنین برداشتی دارند چون منظور ما را نمی فهمند. البته من نمی‌گویم برای تساوی جنسیتی سینه چاک کنیم، بلکه معتقدم نباید مقابله کنیم.
وی به راه‌حل دیگر خود اشاره کرد و افزود: ما باید مصادیقی که در کشورمان در بحث تساوی جنسیتی وجود دارد و جلوتر از کشورهای دیگر است را مطرح کنیم؛ البته در حال حاضر هم بیان می‌شود، ولی به صورت فعال نیست.
اعلایی اظهار کرد: ما این مسائل را هر ساله در کمیسیون مقام زن و بعضاً شورای حقوق بشر مطرح می‌کنیم، ولی هیچ‌گاه برنامه حاشیه‌ای برای آن نداریم؛ الان یکی از ابزارهای نفوذ صرفاً خود مذاکرات نیست، بلکه سمینارهایی است که در حاشیه اجلاس‌ها برگزار می‌شود. در نیویورک حدود 80 گردهمایی حاشیه‌ای برگزار می‌شود، ولی ما حتی یکی از این نشست‌ها را نداریم؛ در حالیکه کشورهای آفریقایی و هند نیز این گردهمایی‌های حاشیه‌ای را دارند؛ البته در شورای حقوق بشر اخیراً داریم کارهایی انجام می‌دهیم؛ ولی همچنان هم در حوزه مفهوم‌سازی و هم در حوزه جریان‌سازی در سطح بین‌المللی ضعیف هستیم.
اگر کسی از ما بپرسد منظور شما از تساوی جنسیتی چیست؟؛ جوابی نداریم
معاون مدیرکل حقوق بشر و زنان وزارت امور خارجه مفهوم‌سازی را به عنوان قدم سوم بیان کرد و گفت: در وهله سوم باید در حیطه مفهوم‌سازی که بسیار ضعیف هستیم، اقداماتی را انجام دهیم. متأسفانه در جمهوری اسلامی هنوز کسی کار علمی- پژوهشی دنباله‌داری انجام در مورد تساوی جنسیتی انجام نداده است و اگر کسی از ما بپرسد منظور شما دقیقاً از تساوی جنسیتی چیست؟؛ جوابی نداریم.
اعلایی با بیان اینکه امروز وضعیت ما در دنیا بسیار متفاوت است، ادامه داد: ما بر اساس مبانی تئوریک مطرح در سطح بین‌الملل می‌توانیم تفاوت‌های جنسیتی را بیان کنیم، جان رالز فیلسوف متأخر و برجسته آمریکایی، تئوری‌ای به نام عدالت دارد که در آن مطرح می‌کند که لزوماً برابری منتج به خیر در جامعه نمی‌شود و در جامعه باید برخی جاها نابرابری باشد، ولی این نابرابری به جای می‌رسد که با رعایت حقوق جمعی، در نهایت برابری حاصل می‌شود.
وی افزود: مثلاً ما در زمینه ارث می‌گوییم ارث دختر نصف ارث پسر است که براساس تئوری تساوی جنسیتی تبعیض علیه زن است، ولی بر پایه تئوری جان رالز نابرابری نیست و دست آخر به برابری منتهی می‌شود؛ درحقیقت شرایط، اوضاع و احوال، ضرورت، اولویت‌ها و تناسب در تعیین حقوق مهم است؛ البته در حقوق بنیادین جنسیت مطرح نیست، اما در حقوق خرد و امتیازات مطرح است.
به لحاظ مفهومی دستمان خیلی باز است
اعلایی تصریح کرد: ما به لحاظ مفهومی دستمان خیلی باز است و باید به نتیجه‌ای برسیم که نظر همه کشورها را جلب کنیم و وزارت خارجه خیلی در این زمینه نمی‌تواند کار کند. البته هماهنگی، تئوریزه‌کردن و طرح موضوع در سطح بین‌الملل از وظایف وزارت امور خارجه است، ولی در بحث مفهوم‌سازی همه نهادهای پژوهشی بایدکار کنند.
نیاز به یک ساختار غیرسیاسی برای مفهوم‌سازی داریم
علاسوند در ادامه صحبت‌های اعلایی اظهار داشت: ما نیاز به یک ساختار غیرسیاسی در خصوص بحث مفهوم‌سازی داریم و نبود این ساختار باعث می‌شود که رفت و آمد دولت‌ها روی آن تأثیر بگذارد؛ بنابراین یک ساختار واقعاً غیرسیاسی و غیرمرتبط به دولت به عنوان یک ساختار کاملاً فرهنگ‌ساز یا پژوهش‌ساز باید شکل بگیرد.
ضرورت تشکیل یک تیم کارشناسی
وی بیان کرد: ما در این زمینه خیلی دیر عمل کرده‌ایم؛ باید بدون گرایش یا میل به هر جناح سیاسی و بر اساس یکسری انگیزه‌های دینی و مذهبی افراد دانشمندی که تحمل یک میز آزاد و بحث و مناظره را دارند، به گفتگو بنشینند. این یکی از مشکلات ماست که در فضای علمی کشور اصلاً فضای آزاد تنفسی نداریم. اگر جامعه علمی یک جامعه احساس خفقان کند و بترسد مفهومی را ارائه دهد، خوب نیست. وقتی تجمعی از افراد دلسوز و باسواد ایجاد کردیم، باید به سمتی هم‌زبانی – حتی با شروع از یک دعوای علمی- بروند. لذا این جامعه علمی باید یک جریان کاملاً امن و در سایه‌ای باشند که این مباحث را مورد بررسی قرار دهند.
ما کشورهای اسلامی را به واقع نمی‌شناسیم
این استاد دانشگاه به دو مسئولیت مهم برای مفهوم‌سازی اشاره کرد و گفت: اولاً شناخت کشورهای اسلامی؛ ما کشورهای اسلامی را به واقع نمی‌شناسیم. کسانی هم که در سازمان همکاری کشورهای اسلامی حضور دارند آیینه قدی وضعیت اجتماعی‌شان نیستند؛ به همین دلیل هم گاهی مشکلاتی پیش می‌آید. مثلاً در نشست کارشناسان زن کشورهای عضو OIC قید «مبتنی بر ارزش‌های اسلامی» را در همه جای سند عنوان می‌کردیم، ولی نمایندگان مالدیو و مالی از این واژه وحشت می‌کردند و با ترس و لرز ولی مؤدبانه می‌پرسیدند اگر اینگونه باشد ما حتی در کشورمان نمی‌توانیم دکتر برویم؛ چون بر اساس ارزش‌های اسلامی در کشورمان نمی‌توانیم نزد دکتر مرد برویم و خیلی وقت‌ها مرگ و میر در کشور ما به این خاطر رخ می‌دهد.
وی ادامه داد: ما برای آنها توضیح دادیم و تازه متوجه شدند که ما چه می‌گوییم؛یعنی اینها حتی یکبار قرآن را نخوانده‌اند یا در کشورشان اجرا نمی‌شود. مسئله‌ای مورد چالش با آنها حقوق مادران در اسلام بود، حقوقی که حتی مسیحیان لبنان از آن استقبال کردند، ولی آنها نداشتند. لذا باید کشورهای اسلامی را بشناسیم و یک خوانش درستی از مفاهیم دینی داشته باشیم و اول آن را در کشورهای اسلامی گسترش دهیم. و این کار به نظر من نیاز دارد به ائتلاف زنان و مردان دانشمندی که بر اساس بوم‌شناسی و کشورشناسی از کشورها بتواننداین را انجام دهند.
براساس تجاربی که بدست آوردم معتقدم واتیکان فهیم‌ترین بخش مذهبی است که حرفهای کارشناسی ما را متوجه می‌شوند
علاسوند ائتلاف با جهان مذهبی را به عنوان مسئله دوم بیان کرد و افزود: براساس تجاربی که بدست آوردم معتقدم واتیکان فهیم‌ترین بخش مذهبی است که حرفهای کارشناسی ما را که کشورهای اسلامی نمی‌فهمند، متوجه می‌شوند. آنها معتقدند تئوری برابری جنسیتی یکی از خطرناک‌ترین تئوری‌ها برای خانواده‌هاست و آن را تحلیل می‌کنند؛ تحلیلی که صفر تا صد آن را ما قبول داریم. ایده‌های مطرح‌شده در دانشگاه‌ها و وزارت فرهنگ واتیکان به ما بسیار نزدیک است و این نشان می‌دهد ما ظرفیت‌های بزرگی برای ائتلاف با جامعه مذهبی داریم؛ ولی انگیزه آن در کشورمان وجود ندارد. بعد از سفر اولم و دریافت این ظرفیت موجود، در سفر دوم هرچقدر از سفیر خواستم که در ده محور، ده همایش برگزار کنید، انگیزه آن را نداشتند.
یکی از روش‌های ایجاد ساختار، همگرایی و هم‌نوایی با جهان دانش است
وی ادامه داد: یکی از روش‌های ایجاد ساختار، همگرایی و هم‌نوایی با جهان دانش است؛ مثلاً جامعه‌شناسی جنسیت، روانشناسی زنان، فیلسوفان و... هر کدام چه می‌گویند. چندی پیش در مجمع عالی حکمت قم بودیم. می‌گفتند این مواردی که فمینیست‌ها در بحث فلسفه اخلاق می‌گویند اصلاً خریدار ندارد. می‌خواهم بگویم برای اینکه از این وحشت در جهان درآییم و به این نتیجه برسیم که این فکر فمنیسیتی نیست که مسلط بر جهان است، بلکه فکر فمنیستی صرفاً مسلط بر معاهدات زنان است؛ نیاز است با جهان دانش آشنایی داشته باشیم. دانش هنوز هم در بحث تفاوت‌های مرد و زن بی‌رقیب است و اگر ما بتوانیم بگوییم که دانش فمینیستی جز یکسری مباحث انتزاعی است و نتوانسته است جای خود را در زبان علم باز کند، می‌تواند مؤثر باشد.
اعلایی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا ما تعهد به نتیجه را براساس رویکرد خودمان مطرح می کنیم یا اینکه مجال و امکان از جانب نهادهای بین‌المللی داده می‌شود، تصریح کرد: قطعاً نتیجه‌ای که ما انتظار داریم باید کاملاً عملی باشد و این نتیجه به‌واقع این نیست که سیدا و نظرات کمیته منع تبعیض علیه زنان را برگردانیم،؛ چون اجازه چنین کاری را نداریم و کاملاً غیرعملی است، پس نتیجه ما نباید این باشد.
نباید به این موضوع فکر کنیم که می‌توانیم نظر این کمیته‌ها را تعییر دهیم
وی با بیان اینکه کمیته حقوق بشر،کمیته حقوق اجتماعی، فرهنگی و کمیته منع تبعیض علیه زنان و... از دو جهت تحت فشار و آسیب است، عنوان کرد: اولاًحقوق‌دانان این کمیته‌ها اکثراً تفکر غربی دارند و مثل برخی حقوق‌دانان ما نیستند که در چارچوب گزاره‌های دین حرکت کنند، و ثانیاً آنجا به‌شدت سایه سیاست قدرت را می‌بینید؛ درحقیقت اعضای کمیته‌ها اغلب به‌گونه‌ای موضع می‌گیرند و رأی می‌دهند که خوش‌آیند آن جهت‌گیری و سیاست کلی در سازمان ملل باشد تا پست بگیرند؛ مصداق این افراد احمد شهید است که به اعتقاد من دنبال حضور در سازمان ملل است و ما نباید به این موضوع فکر کنیم که می‌توانیم نظر این کمیته‌ها را تعییر دهیم.
معاون مدیرکل حقوق بشر و زنان وزارت امور خارجه به موشکافی تعهد به نتیجه پرداخت و گفت: ما که مخالف برابری جنسیتی هستیم باید به نوعی مفهوم‌سازی و بعد از آن به نوعی جریان‌سازی کنیم تا بتوانیم در سطح بین‌الملل دفاع مفهومی و عالمانه از خودمان به عمل آوریم، ولی تا به امروز تنها موضع گرفته‌ایم.
وی افزود: ما این مفاهیم را می‌توانیم در سطح بین‌المللی جریان‌سازی کنیم؛ یعنی حداقل در میان همه کشورهای اسلامی تردید ایجاد کنیم که این بحث تساوی جنسیتی تضاد درونی دارد و مبهم است،ولی هنوز در سازمان ملل کسی این کار را نکرده است. ما همین تردید را هم ایجاد کنیم کفایت می‌کند؛ همین‌که بتوانیم این نظرات کمیته را کم‌بها کنیم، کافی است.
زنان فعال ما در حوزه زنان هنوز به این بلوغ نرسیده‌اند که باید جامعه را فهم کرد
در ادامه نشست علاسوند با بیان اینکه ما هنوز با عدم بلوغ در بحث تساوی جنسیتی مواجه هستیم، گفت: زنان فعال ما در حوزه زنان هنوز به این بلوغ نرسیده‌اند که باید جامعه را فهم کرد. مثلاً حتی با رفقای خودمان که با حقوق آشنا بودند هم نتوانستیم به تفاهم برسیم که الان وقت آن نیست که از قصه آدم و حوای حقوق شروع کنیم؛ چراکه اگر گفتیم حق اول، حق تحصیل است به ما می‌گویند شما از چه جامعه بدوی آمده‌اید؟؛ در حالیکه الان سندهای حقوقی آمیزه‌ای از برنامه عمل و حقوق‌های تابه‌حال غفلت شده‌اند؛ نه اینکه از حق حیات و تحصیل شروع کنند؛ الان جامعه جهانی از اینها عبور کرده است، ولی ما در کشورمان نتوانسته‌ایم در این خصوص به یک تفاهم برسیم.
متن حقوقی جای توجیه و تبیین دکترین ما نیست
این استاد دانشگاه بیان داشت: ما هنوز سفت و سخت می‌خواهیم درمتن حقوقی‌مان انشا بنویسیم، در حالیکه اشتباه است؛ چراکه متن حقوقی جای توجیه و تبیین دکترین ما نیست و باید متنی باشد که ذهن کمیت‌گرای جامعه جهانی را بتواند بفهمد و در عین حال باید این تبحر را داشته باشید که برای مفهوم‌سازی براساس بنیانی‌ترین مفاهیم فقهی، بتوانیم فقه شیعه را در ادبیات حقوقی به کشورهای اسلامی ارائه کنیم؛ ولی ما حتی زیر بار این موضوع هم نمی‌خواهیم برویم.
وی با انتقاد از اینکه ما اصلاً همگرایی در داخل نداریم، اضافه کرد: هیچ کاری در زمینه مفهوم‌سازی و برابری جنسیتی در کشور ما صورت نگرفته است و چیزهایی که ما در داخل بر سر آنها تفاهم داریم،به محل دعوا تبدیل شده است؛ یعنی ما باید تاکتیک‌ها را بشناسیم و روش‌های تأثیرگذاری را شناسایی کنیم و جامعه بین‌الملل را در زمینه حقوق زن بشناسیم.
وی ادامه داد: در یکی از سفرها، یکی از خانم‌هایی که همراهمان بودند مدام تأکید می‌کردند قبل از انقلاب اینگونه بودیم و بعد از انقلاب اینگونه شدیم. من گفتم شما به این نسل نگاه کنید؛ اصلاً هیچ تصوری از قبل و بعد از انقلاب در کشور خودشان ندارند چه برسد در کشور ما؛ بسیاری‌شان حتی نمی‌دانند ایران کجای نقشه جغرافیا قرار دارد. انقلاب برای ما مبدأ تحول است؛ اینها صرفاً ایرانی با چهره مبهم و پر از خدشه می‌شناسند و می‌گویند و می پرسند که گزارش دهید که این چهره واقعیت دارد یا خیر. اینها یکسری تاکتیک‌هاست که باید به‌کار ببریم و تا زمانی‌که به این بلوغ نرسیده‌ایم نمی‌توانیم یک حرف را به آن طرف پژواک کنیم. وقتی اینگونه می‌شود نظام رسمی و دیپلماسی خیلی اداری وارد شده و اجازه نمی‌دهد هر مفکری در مجامع جهانی حرف بزند و خودش هم مجبور می‌شود حرفهای شعاری در حوزه زنان بزند.
ما یکسری مشکلات ساختاری با جامعه جهانی داریم که نمی‌توانیم آنها را حل کنیم و صرف انرژی در این خصوص اشتباه است
علاسوند در پاسخ به این سؤال که خرد کردن مباحث برای مقابله با برابری جنسیتی تا چه اندازه می‌تواند درگزارشات بین‌المللی مثل گزارش‌های احمد شهید که ما را با چالش‌هایی مواجه می‌کند تأثیر بگذارد، اظهار داشت: ما یکسری مشکلات ساختاری با جامعه جهانی داریم که نمی‌توانیم آنها را حل کنیم و صرف انرژی در این خصوص اشتباه است، مثلاً نهاد دیده‌بان حقوق بشر مسئولیتش رصد نقطه‌ضعف‌هاست، و این چالش‌ها حل نخواهد شد و صرف انرژی برای آن غلط است، ولی از آن طرف در جایی که مشکلات واقعی با جهان غرب داریم،نیاز به مفهوم‌سازی،جریان‌سازی و پژوهش‌های بزرگ احساس می‌شود. مثلاً اگر در مالزی یک دانشگاه صاحب‌فکر و حرف وجود دارد، چه زمانی توانسته‌ایم تفاهم‌نامه مشترک امضا کنیم و در آنجا حرفمان را بزنیم. در کالج اسلامی اندونزی که خودمان آن را تأسیس کرده‌ایم، توانسته‌ایم این اجلاس‌ها را برگزار کنیم؟
وی ادامه داد: اما از آن طرف می‌بینید در کشوری کوچک نزدیک قطب شمال، یک دانشگاه مجموعه تفکرات دگراندیشان در حوزه کشورهای اسلامی را جمع می‌کند و به عنوان یک پروژه مهم تحقیقاتی ارائه می‌کند و حرفهای محکمی نیز می‌زند.
باید یک میز کارشناسی تشکیل شود
این استاد دانشگاه ادامه داد: در حالیکه ما اصرار داریم یک برنامه جامع و جهان‌بینی متافیزیکی‌ای که واقعاً در حال حاضر برای بخش ماتریالیستی جهان غیرقابل فهم است، را در قالب یک سند بیاوریم و این از اغلاط بزرگ ماست و اصلاً امکان‌پذیر نیست و برای همین است که حرفهای ما را نمی‌فهمند. ازطرفی تبدیل کردن مفاهیم به واژه‌ها یک کار کارشناسی و زبان‌شناسانه است؛لذا باید یک میز کارشناسی تشکیل شود.
بحث تساوی جنسیتی را در قالب فلسفی تحلیل کنیم
اعلایی نیز گفت: کاری که می‌توان انجام داد این است که بحث تساوی جنسیتی را در قالب فلسفی تحلیل کنیم. بحث دیگر این است که بر روی مفاهیمی که در UN طرح می‌شود، تحلیل حقوقی داشته باشیم و ببینیم براساس اصول حقوقی مورد پذیرش چه در عرف بین‌الملل و چه در معاهدات، آن تعاریفی که در حال حاضر از تساوی جنسیتی شده است، آیا معنادار خواهد بود یا خیر؟؛ به نظر من کسانی که این مفهوم را نوشته‌اند، در بسیاری نکات دقیق نبوده‌اند. لذا در حوزه تعاریف موجود در UN محل بحث زیاد است. اما درخصوص مباحث فلسفی می‌توان گفت تساوی لزوماً متضاد با تفاوت نیست، بلکه گاهی قابل جمع است. در دیدگاه بین‌المللی و ماده یک سیدا گفته می‌شود هرگونه تفاوت که اثر تخریبی برای زنان داشته باشد، تبعیض است. حال اگر ما تفاوتی دیدیم که اثر تخریبی نداشت و حتی منتج به عدالت می‌شد، تکلیفش چه خواهد بود؟
مصطفی اعلایی
وی ادامه داد: اما قبل از مطرح کردن بحث تساوی باید ببنیم حق ناشی از چیست و در این تحلیل فلسفی اصلاً به مبانی دینی کار نداشته باشیم؛چراکه باید طوری تحلیل کرد که برای مخاطب غیرمسلمان قابل قبول باشد.
معاون مدیرکل حقوق بشر و زنان وزارت امور خارجه با اشاره به اینکه باید دید این حق تساوی زن و مرد از کجا نشئت می‌گیرد، بیان داشت: در اعلامیه جهانی حقوق بشر اشاره شده است که کرامت ذاتی مبنای آزادی، عدالت و صلح است. بنابراین نتیجه گرفته می‌شود که هر انسانی کرامت انسانی دارد، و همه انسان‌ها نیز دارای کرامت انسانی‌اند؛ لذا همه انسان‌ها برابرند و این برابری، برابری ارزشی است. ازطرفی انسان بعد از اخذ کرامت یک فاعلیت اخلاقی نیز دارد و می‌تواند خوب و بد را تشخیص دهد و انتخاب کند. این کرامت انسانی وجه تمایز انسان و سایر مخلوقات است و به این معناست که انسان دارای شعور و خودآگاهی و آزادی اختیار و انتخاب است و این گوهر انسانی است. حال انسان می‌خواهد به عنوان یک فاعل اخلاقی وارد عمل شود؛ اینجاست که پای حق؛ یعنی حقوق بنیادین، به میان می‌آید. حق تضمین می‌کند که این فاعل اخلاقی کرامت انسانی را در جامعه اخذ کند.
در حقوق خرد می‌توان بین زن و مرد تفاوت قائل شد و برمبنای تفاوت‌ها این حقوق را را جابه‌جا کرد
وی گفت: انسان حق بنیادین فکر کردن و آزادی وجدان دارد. همچنین حق آزادی بیان دارد؛ یعنی انسان باید بتواند با دیگران تبادل نظر داشته باشد و در وضعیتی باشد که خود را رشد و ارتقا دهد. لذا اینجا ثابت می‌شود که حق بنیادین برای کرامت انسانی ضروری است و زن و مرد هم ندارد و همه انسان‌ها باید از آن برخوردار باشند؛ اما فراتر از آن ما با حقوق خرد یا امتیازات مواجه می‌شویم. در اینجا می‌توان بین زن و مرد تفاوت قائل شد و برمبنای تفاوت‌ها بین زن و مرد این حقوق را را جابه‌جا کرد. حق در حوزه عدالت است، درواقع فرد باید حق داشته باشد از حقوق بنیادین خود استفاده کند؛ اما حق تمام عدالت نیست، بلکه بخشی از آن است. بخش مهمی از عدالت توجه به حقوق جمعی و اوضاع و احوال و شرایط محیطی است؛ توجه به نیازها و نابرابری‌هاست. لذا از حقوق فرد که عبور کنیم و با نگاه عدالت‌محور، قطعاً این حقوق خرد می‌تواند جابه‌جا شودو اشکال مختلفی پیدا کند تا عدالت در جامعه محقق شود. لذا تحقق عدالت در جامعه، لزوماً به معنای تساوی در تمام حقوق خرد و امتیازات نیست. این حقوق می‌توانند به نحوی که مصلحت کلی جامعه را تضمین نمایند، می‌توانند جابه‌جا شوند.
اعلایی ادامه داد: حتی در حقوق بنیادین؛ که البته در این خصوص تفاوتی میان زن و مرد وجود ندارد؛ نیز می‌توان این تغییر را اعمال کرد. مثلاً در ماده 4 میثاق حقوق مدنی و سیاسی آمده است که در شرایط اضطرار و ضدامینیتی، دولت‌ها می‌توانند برخی حقوق بنیادین مثل آزادی بیان را سلب کنند. البته برخی حقوق بنیادین به‌هیچ صورت قابل سلب نیست؛ مثل منع شکنجه.
در ادامه نشست علاسوند با تأکید بر نقش علوم انسانی افزود: مجموعه مباحثی که در فقه ما مطرح می‌شود نشان می‌دهد که گاهی حق، سلطه است، گاهی امتیاز است، گاهی مصونیت می‌آورد و گاهی نیز قدرت؛ یعنی این مجموعه نظریاتی که فیلسوفان غربی توانسته‌اند به سختی به دست آوردند، برای ما پیش از این مطرح بوده است. یا اینکه ما یک سری حقوق ذاتی و بنیادین داریم که غیرجنسیتی است و خیلی مهم است که مورد تحلیل قرار گیرد. مثلاً در بحث سنگسار بیان نکرده‌ایم که سنگسار مشترک میان زن و مرد است و اگر در مواردی نیز جانب‌داری شده بیشتر به نفع زن بوده است تا مرد.
وی درخصوص حقوق خرد گفت: در بحث حقوق خرد، حقوق ما واقعاً ایدئولوژیک و طبیعت‌گرایانه است و
